مصیبتی به نام معدن کوه رحمت در تخت جمشید  

به گزارش خبرگزاری کار ایران (ایلنا) دادستان مرودشت سرانجام پس از کشاکش‌های بسیار اعلام کرد:

در نزدیکی تخت‌ جمشید کوهی به نام کوه «رحمت» یا «مهر» قرار دارد که در دامنه شمالی آن و حدفاصل تخت جمشید تا شهر استخر مملو از آثار تاریخی و گورهای باستانی متعلق به دوره‌های هخامنشی، فراهخامنشی و ساسانی است که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. قرار است که این محوطه در فهرست جهانی یونسکو نیز به ثبت برسد.  

بر اساس پژوهش‌هایی که انجام شده دو نوع کانی در تخت جمشید استفاده شده است. یکی سنگ آهک به رنگ خاکستری شفاف با سنگواره‌های دوره کرتاسه میانی که از اطراف تخت جمشید و نواحی دور و نزدیک کوه رحمت می‌آوردند و شامل اطراف تخت جمشید در جبهه شمالی یا رگه‌های سیوند و گندشلو است و رگه‌هایی در پوزه کود رحمت که از آنجا قطعات زیادی از سنگ‌های قلمه‌ستون سرستون و سنگ‌های یکپارچه و بزرگ درگاه‌ها بریده شده است. دیگری سنگ آهک خاکستری مایل به سیاه که نسبت به سنگ‌های کوه رحمت سخت‌تر و فشرده‌تر است و از کوه مجدآباد در ٤٠ کیلومتری غرب ارگ پارسه می‌آوردند.

همیشه پای شهرداری در میان است

معدن سنگ‌شکن شن و ماسه در کوه رحمت به شهرداری مرودشت تعلق دارد و بهره‌برداری فراقانونی از این معدن در سال ۱۳۷۵ آغاز شده. معدن یک‌بار در سال ۱۳۹۴ با دستور قضایی تعطیل شده بود اما مجدداً به ویژه در دو ماه گذشته فعالیت خود را از سر گرفته بود.

مسئولان قضایی در سال ۱۳۹۴ فعالیت معدن سنگ‌شکن کوه رحمت را ممنوع اعلام کرده بودند و دستور جمع‌آوری ابزارآلات معدنی هم صادر شده بود. اما ابزارآلات بر سر جای خود باقی ماندند و اداره کل میراث فرهنگی استان فارس هم یا نخواست و یا نتوانست مانع از فعالیت شهرداری در جهت تخریب کوه رحمت شود. پیش از این صدای میراث نوشته بود که فعالان میراث فرهنگی برای جلوگیری از فعالیت‌های تخریبی شهرداری در این محوطه باستانی به یگان حفاظت و حراست میراث فرهنگی فارس مراجعه کرده بودند، آن‌ها هم فعالان را به محمدثابت اقلیدی، مدیرکل میراث فرهنگی استان فارس ارجاع داده بودند که او هم این درخواست‌ها را بی‌پاسخ گذاشته بود. اما اکنون شاید به سبب بازتاب گسترده رسانه‌ای این فعالیت تخریبی و مقاومت‌های مردمی، سرانجام دادستانی مرودشت حکم پلمب معدن شهرداری را صادر کرد.

اما آیا واقعاً با حکم دادستان فعالیت‌های تخریبی شهرداری به طور دائمی متوقف می‌شود و یا مانند سال‌های گذشته، همین‌که به اصطلاح آب‌ها از آسیاب افتاد، شهرداری از نو کار تخریب کوه رحمت را از سر می‌گیرد؟

اسماعیل سیاوش‌پور، دادستان در هر حال ادعا می‌کند هرگونه فعالیت در حریم درجه دو تخت جمشید تابع قوانین میراث فرهنگی است، بنابراین مجوزی برای فعالیت دوباره معدن صادر نخواهد شد.

مقاومت تا آخرین روز

مرودشت در ۴۰ کیلومتری شیراز دومین شهر پرچمعیت استان فارس است و به دلیل ظرفیت بالای گردشگری و توریسم به سرعت در حال گسترش است. به یک معنا هرچند شهرداری مرودشت از معدن کوه رحمت درآمدی به دست می‌آورد، اما در همان حال با نابود کردن یک محوطه باستانی از جاذبه گردشگری می‌کاهد و درآمد سرشاری را در درازمدت از دست می‌دهد.

 به گفته دادستان مرودشت، هم‌اکنون دستور توقف و منع فعالیت معدن شن و ماسه و سنگ‌شکن شهرداری مرودشت در کوه رحمت صادر شده است و با ارجاع پرونده فعالیت معدنکاوی شهرداری مرودشت در کوه رحمت تخت جمشید اگر خسارتی به کوه رحمت و حریم درجه دو تخت جمشید وارد شده باشد با تشخیص قضات پرونده موضوع رسیدگی و حکم قضایی لازم در مورد تخریب کوه رحمت دراین پرونده صادر می‌شود.

معدن سنگ‌شکن شهرداری مرودشت در حریم درجه دو تخت جمشید و در فاصله شش کیلومتری این محوطه باستانی قرار دارد و بر اساس ضوابط حریم آثار تاریخی، هرگونه استخراج معدنی، فعالیت عمرانی و توسعه‌ای در این منطقه ممنوع است.

بنا به گزارش خبرگزاری کار ایران (ایلنا) با وجود حکم دادستانی، یگان حفاظت میراث فرهنگی تخت جمشید و مرودشت در دو مرحله موفق نشدند مانع از ادامه فعالیت معدن سنگ‌شکن شهرداری شوند. در مرحله سوم بود که سرانجام بعد از کشاکش‌های بسیار، فعالیت معدن متوقف شد. ایلنا نوشته بود که ظاهراً «برخوردهای تندی» هم با یگان میراث فرهنگی شده بود.

ببراز بازوبندی، فعال میراث فرهنگی استان فارس، درباره اهمیت تاریخی و باستانی کوه رحمت می‌گوید:

حفاری‌های غیرمجاز

کوه رحمت یا کوه چمگان در حریم تخت جمشید حاوی بسیاری از آثار تاریخی و گورهای باستانی متعلق به دوره‌های هخامنشی و ساسانی است. بر اساس گزارش بنیاد پژوهشی پارسه و پاسارگاد آثار موجود در این کوه حاوی اطلاعاتی از شهر پارسه و شهر تاریخی استخر است.

به گفته ببراز بازوبندی، با وجود ثبت جهانی محوطه باستانی تخت جمشید مدیرکل میراث فرهنگی فارس به طور شفاهی با ادامه فعالیت معدن‌کاوی در کوه رحمت موافقت کرده بود. علیرضا عسگری، مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید نیز از پاسخگویی به رسانه‌ها خودداری کرده بود.

فعالیت معدن در این محوطه تاریخی سبب شده بود که حفاران غیرمجاز به جست‌وجوی اشیای باستانی ارزشمند شبانه با بیل و کلنگ در این محوطه تردد کنند.

سایر تهدیدها

محوطه باستانی تخت جمشید اصولاً با چند تهدید بزرگ مواجه است: گلسنگ‌ها، فرونشست زمین و غارتگری اشیاء باستانی.

مرمت‌گران بدون مرز در سال ۱۳۹۷ در دولت دوم روحانی در چارچوب یک تفاهم‌نامه و در همکاری با باستان‌شناسان ایرانی مرمت دو نقطه از مجموعه جهانی تخت جمشید شامل دروازه‌ای از کاخ شورا و بخشی از کاخ تچر (نمای شرقی) را آغاز کردند. پاکسازی، رسوب‌زدایی و بازنگری مرمت‌های قبلی در دو مکان ذکر شده با مصالح مناسبی که هیأت ایتالیایی به ایران آورد انجام شد. این نخستین بار بعد از انقلاب بود که ارتباط با ایتالیایی‌ها بر سر مرمت تخت‌ جمشید مجدداً برقرار می‌شد. تفاهم‌نامه سه‌جانبه‌ای هم با مسئولان وقت به امضا رسید، اما با روی کار آمدن دولت رئیسی، فصل دوم همکاری باستان‌شناسان ایرانی با مرمت‌‌گران بدون مرز آغاز نشد.

وضعیتی که اکنون در محوطه باستانی تخت جمشید و نقش رستم وجود دارد بی‌شباهت به سال‌های اشغال ایران توسط قوای متفقین در شهریور ۱۳۲۰ تا تثبیت حکومت پهلوی بعد از کودتای ۲۸ مرداد نیست. در آن زمان با خروج باستان‌شناسان آمریکایی در سال ۱۳۱۷ از ایران، تخت جمشید به یک محوطه متروکه تبدیل شده بود. از تنگدستی و کمبود امکانات در این محوطه باستانی همین بس که تخت‌ جمشید و نقش رستم فاقد ردیف اعتباری در بودجه است. دولت رئیسی حتی ۶۰۰ میلیون تومان عواید فروش بلیت را هم از پایگاه تخت جمشید دریغ کرده بود. قبل از تشکیل دولت چهاردهم، علیرضا عسگری چاوردی، مدیر پایگاه تخت جمشید و نقش رستم از مسئولان استانی خواهش کرده که اگر پولی در بساطشان باقی ماند، دریغ نکنند.

کارکرد و اهمیت تخت‌ جمشید برای تفاخر به گذشته‌های دور و از یادرفته نیست. بلکه این پهنه برای درک شکل‌گیری فرهنگ‌ها در بخش بزرگی از خاورمیانه اهمیت دارد و با این‌حال بعید به نظر می‌رسد که در این روند رو به تخریب و فروپاشی تجدید نظری صورت بگیرد. گسترش شیعه‌گری در جنوب ایران در دستور کار رهبری نظام است.