تعهد به «زن، زندگی، آزادی»: انتقادها به مرخصی درمانی نرگس محمدی به ما چه در موضوع چهره زن مبارز می‌گوید؟

یک آمبولانس متوقف می‌شود، در باز می‌شود و چهره کارکنان آن محو است، نرگس محمدی بر تخت متحرک نشسته را از ماشین خارج می‌کنند. او بلند می‌خندد، یک دست را بلند می‌کند و می‌گوید «سلام، سلام، سلام آزادی، زن، زندگی، آزادی، آزادی حق ماست، آزادی حق ماست، درود بر آزادی». این خلاصه ویدیوی لحظه‌ای است که محمدی برای مرخصی درمانی کوتاه‌مدت از زندان خارج شده است. وقتی او به زندان رفت، یکی از زنان آزادی‌خواه زندانی جمهوری اسلامی بود، حالا که بیرون آمده، برنده جایزه صلح نوبل است و خبر آزادی‌ موقتش هم ابتدا زیرنویس شبکه‌های خبری جهان و سپس گزارش خبری می‌شود. در نخستین دقایق در فضای مجازی می‌توانستی بخوانی که کاربران اغلب گم‌نام می‌نویسند چه احساس آرامشی به آنها دست داده که زنی از زندان بیرون آمده، می‌خندد و از زندگی می‌گوید.

به‌فاصله‌ای کوتاه ولی صدایی دیگر موج می‌گیرد. یک بخش آن را کاربران گمنام وابسته بلند کرده‌اند. گمنام‌های وابسته به جمهوری اسلامی یا آنها که ادعای سلطنت‌طلبی دارند و به هر شکل حضوری در فضای اجتماعی که رها از سلطنت باشد، به خشن‌ترین شکل ممکن واکنش نشان می‌دهند. ولی صدای دیگری هم بلند شد. صدای شهروندانی که سابقه زندان، شلیک گلوله حکومت به چشم و بدنشان را دارند، یا عزیزشان را حکومت به اسارت و حبس برده یا عزیزشان را به قتل حکومتی محکوم کرده است، بدون آنکه بتوانند حق اعتراضی داشته باشند. صدای آنها بتدریج از بقیه بلندتر می‌شود. بخشی از چهره‌های رسانه‌ای سابقا نزدیک به حکومت هم به آنها ملحق می‌شوند. فهرستی از این نقل‌قول‌ها علیه نرگس محمدی را کاربر امیرخان در ایکس/توییتر سابق مستند کرده است.

برای مثال فریبا داوودی مهاجر در شبکه اجتماعی ایکس/توییتر سابق نوشته است:

عجب. اگر صحبت «زن، زندگی، آزادی» است، چرا این‌همه حدس و خشم؟ درک می‌کنم که اپوزیسون، چه چهره‌های حقیقی و چه آویزان‌های حکومت و غیرحکومت که هدف‌شان اجرای اهداف از پیش تعیین شده اسپانسرهایشان است، لبریز خشم است، اما نمی‌فهمم چرا این خشم به‌سمت دشمن حقیقی که دستور شلیک گلوله‌ها را همیشه صادر کرده و فرق بچه و آدم بالغ را هم نمی‌فهمد، گرفته نمی‌شود؟ چرا دشمن بزرگ‌تر، علی خامنه‌ای، ولایت فقیه و ساختار فاسد، دزد و بیمار جمهوری اسلامی هدف این خشم نیست؟

سارا باقری، دوستی است که در دهه ۸۰ وقتی شان پن هم اجازه داشت به تهران بیاید و به زندگی مردم سرک بکشد – در تضاد با اکنون که حضور خبرنگار یا چهره جهانی توسط جمهوری اسلامی تخته شده است – جلوی دانشگاه تهران رفته بود تا بگوید ما هستیم، زندگی می‌کنیم و آنچه شما به‌عنوان سبک زندگی تحویل ما داده‌اید، به‌ دردمان نمی‌خورد. از او پرسیدم چرا این خشم در مسیر درستش جاری نیست. باقری در ابتدا یادآور شد که چند تصویر متضاد از چهره زن مبارز داریم که زندان رفته است.

چهره‌های زن مبارزه به زندان جمهوری اسلامی رفته‌

صدای بلند و خندان اما بیمار محمدی، با پاهای محدود به آتل پلاستیکی، با سابقه‌ای از آزارهای گوناگون که می‌خندد و از «آزادی، زن، زندگی، آزادی» می‌گوید، یک تصویر نوین از زن مبارز به زندان جمهوری اسلامی رفته است. زنی که تحت هر شرایط سختی قرارش بدهی، باز هم برایش مهم است به‌گونه‌ای که صلاح می‌داند، نرمال باشد. موهایش را مرتب نگه دارد، یا مو را رنگ کند، به حجاب اجباری تن ندهد، لباس رنگارنگ در تضاد به سیاه‌پوشی مرسوم حکومتی به تن کند. باقری یادآور شد این تصویر را بخصوص در میان نوجوانان و جوانانی می‌بینی که در سال‌های اخیر به زندان رفته‌اند و به شکل‌های مختلف شکنجه و آزار دیده‌اند: مانند سپیده قلیان، یا آرمیتا عباسی که با شیوه پوشش‌شان می‌توانی آنها را بشناسی و لازم نیست اسمشان را بر تیتر خبری پیدا کنی.

تصویر دیگر، زنی‌ست که به ساختار حزبی یا گروهی مشخصی تعهد دارد. به قول باقری، «برای خودش لیلا خالد است»، لباس چریکی می‌پوشد، موهایش را رها از اجبار به حجاب اما محدود به سبکی مشخص نگه می‌دارد، تفنگ به دستش می‌گیرد. اشتباهی در این تصویر نیست. آدم‌ها حق دارند آن کسی باشند که خودشان صلاح می‌دانند. مشکل وقتی است که یک تصویر می‌خواهد تصویر دیگر را مخدوش و نامناسب اعلام کند. باقری گفت:

تصویرهای زن مبارز محدود به این دو نیست، مبارزه چهره‌های گوناگونی دارد. در مواجه به آن، جمهوری اسلامی هم تصویر دیگری را عرضه می‌کند: زنی که دست به شورش زده اما دوباره محدود و سرکوب شده، سر جایش نشانده شده است. حکومت نمی‌خواهد صحبتی از «زن، زندگی، آزادی» در جامعه باقی بماند. آنها چهره عبوس، گریان و لبریز خشم خامنه‌ای را به جای چهره خندان زندگی ترجیح می‌دهند و برای ما تجویز می کنند. خب، آدمی که زندگی بکند و آزادی را بلد باشد، چرا باید حکومت دزد، فاسد و بیمار جمهوری اسلامی را قبول کند؟ حکومت از هر ابزاری برای سرکوب احساس‌های زندگی استفاده می‌کنند تا درنهایت احساس کنی تنها، درمانده و خسته بازمانده‌ای. یک مثال این خستگی ممتد را می‌توان در توییت پانته‌آ رسولی یافت که در واکنش به شعف محمدی در لحظه خروج از آمبولانس نوشت:

قیافه خودم رو در آینه میبینم. ساکن تورنتو کانادا خسته و کوفته و درب و داغون از کار و فشار اتفاقات و حوادثی که این روزها روی داده (مرگ کیانوش سنجری، احکام اعدام بچه‌های اکباتان و...) و با این خانوم ۵۴ ساله با این آرایش و مانیکور و لباس گل گلی با پوست صاف و شفاف مقایسه میکنم که مثلا تازه از زندان رژیم اهریمنی جمهوری اسلامی آزاد شده! ما رو گرفتین Really؟؟؟

آنچه ما می‌پسندیم بگو وگرنه مبارز نیستی

یک درخواست از زن زندانی این است که بیرون بیاید و بگوید زندان چه جای بدی است که البته حقیقت دارد ولی هر کسی به شیوه مورد صلاح و نظر خودش تصویر زندان را برای بقیه جامعه بازسازی می‌کند. باقری گفت:

یعنی آنها تصویر حکومت برای زندگی را چه در تهران، چه در تورنتو قول نمی‌کنند. به درک جمهوری اسلامی می‌خواهد «خسته، کوفته، درب و داغان از کار و فشار اتفاقات و حوادث» باشی، آنها زندگی را، زن بودن را، آزادی را به‌عنوان شیوه و راه مبارزه انتخاب کرده‌اند. حکومت از قدیم از ابزار دروغ در مواجه با این تلاش برای تعهد به زندگی استفاده کرده است. جواد طواف با یادآوری «کمپین تحریف واقعیت» چهار پیش علیه نرگس محمدی در توضیحی مفصل در ایکس نوشت:

ندا سانیج، خبرنگار و مدرس خبر با مثال مادرش در ایکس ولی یادآور شد تعهد به زندگی برای شیوه مبارزه قدمت دارد:

در آبان ۱۳۹۹، نرگس محمدی از زندان زنجان بیرون آمده بود و در مصاحبه «زنانگی‌ام را حفظ می‌کنم و به مبارزه ادامه می‌دهم» در پاسخ به سوال «پس از آزادی از زندان، ظاهر آراسته شما در شبکه‌های مجازی مورد قضاوت و تحلیل قرار گرفت؛ نظر خودتان چیست؟» به ایران وایر گفت:

محمدی افزود: