پرونده ویژه:‌ پایان حکومت بشار اسد

شورشیان مخالف رژیم بشار اسد یکشنبه ۸ دسامبر ۲۰۲۴ به دمشق رسیدند. گفته می‌شود بشار اسد از سوریه گریخته و حتی احتمال سقوط هواپیمای او مطرح شده است. ادامه حضور سپاه قدس و نیروهای وابسته به جمهوری اسلامی در سوریه که از ابتدا دست در دستان خونین اسد داشتند اکنون به علامت سوالی بدل شده است.

رژیم اسد در نزدیک به ۱۳ سال گذشته جان هزاران نفر را از جمله زیر شکنجه در زندان‌ها، گرفت، میلیون‌ها نفر را آواره کرد و دست به جنایت و نقض گسترده حقوق بشر زد. به بهانه سقوط دیکتاتوری خاندان او که اکنون سرنوشت مردم جنگ‌زده سوریه را به حکومت ائتلافی از اسلامگرایان افراطی به رهبری «هیئت تحریر الشام» گره زده است، فهرستی گزیده‌ از مقالات تحلیلی را از بایگانی زمانه بیرون کشیدیم.

بشار اسد، آخرین حاکم خاندان اسد

علاوه بر آخرین پادشاه ایران، کیم جونگ اون، بشار اسد و بسیاری از آقازاده‌های ایرانی در غرب تحصیل کرده‌اند. تحصیلات عالی چه اثری در منش و بینش آن‌ها باقی گذاشته؟

حجم گسترده‌ای از اسناد و مدارکی که به تازگی از سوریه خارج شده‌اند، نشان می‌دهند که دستور شکنجه و کشتار مخالفان مستقیماً از جانب رئیس‌جمهور سوریه صادر شده است.

شاهدان زنده گفته‌اند که در شکنجه‌گاه‌ها با زندانیان به‌مانند «حیوان» رفتار می‌شد و گاهی نیز آنها مجبور به کشتن همبندی‌های خود می‌شدند.

مریام اِلبا - رئیس‌جمهور سوریه، بشار اسد، نزد ملی‌گرایان سفیدپوست غربی به یک بت بدل شده‌است، دلیل آن را باید در اراده اسد به ساخت جامعه‌ای همگن و البته اوراسیاگرایی جستجو کرد.

صدها تن از هنرمندان و روشنفکران سوری خواهان محاکمه بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه به اتهام جنایت علیه بشریت در دیوان کیفری بین‌المللی شدند.

شکایت علیه اسد به نمایندگی از ۲۸ پناهجوی سوری ثبت شده است. این پناهجویان در اردن به سر می‌برند و علت آواره شدنشان را اقدامات بشار اسد عنوان کرده‌اند.

مهدی حسن | ترجمه: بهداد بردبار - آیا در زمانی که اسد – بر اساس گزارش سازمان ملل- خانه‌ها، مدارس، بیمارستان‌ها و تاسیسات آب و برق را بمباران می کرد جنایتکار نبود؟ حتی بدون گاز سارین و کلورین هم این حملات را انجام داده بود. اسد رییس‌جمهور مادام‌العمر سوریه یک هیولا است که در نقض حقوق بشر، جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت به طور گسترده نقش داشته است.

آنچه که از حکومت حافظ اسد باقی مانده: وابستگی به ایران و روسیه به جای ناسیونالیسم عربی و دزدسالاری به جای سوسیالیسم.

رزا روزبهانی - تا پیش از آنکه بشار اسد بزرگترین کشتار تاریخ سوریه را پس از بهار عربی رقم بزند، این عموی او رفعت اسد بود که این مقام را در اختیار داشت. عامل کشتار حماه در سال ۱۹۸۲ بعدتر هوس کودتا به سرش زد و سال‌ها در تبعید در کشورهای اروپایی ساکن بود.

سرکوب خونین یک انقلاب و بیش از یک دهه جنگ

در جنگ داخلی سوریه، ایران بیشترین هزینه را متحمل شد اما در روند صلح کمترین نقش را داشت. از جنگ داخلی سوریه چه می‌آموزیم؟ نگاهی به تقویم رویدادهای خونبارترین جنگ قرن.

میثم بادامچی – مروری بر تحلیل عزمی بشاره از وقایع ۲۰۱۳-۲۰۱۱. بشاره نویسنده‌ی سه‌گانه‌ای است در مورد انقلاب‌های مصر، تونس و سوریه.

یوسف بَزی - سوری‌ها پیش از انقلاب، به مدت چهل سال، سرکوبی بی‌سابقه را تحمل کرده بودند. انداختن پیامدهای جنگ به گردن آنها، مبرا کردن رژیم از جنایاتش است.

فریدا آفاری – این نوشته به معرفی و بررسی کتاب «کشوری که می‌سوزد: سوری‌ها در انقلاب و جنگ» به قلم رابین یاسین-کساب و لیلا الشامی اختصاص دارد. کتاب در سال ۲۰۱۶ منتشر شده است.

سیاوش شهابی - ترجمه و تلخیص این پادکست که در سطح وسیعی مورد توجه مخاطبان قرار گرفت، برای مخاطب فارسی‌زبان نیز اهمیت دارد زیرا نه‌تنها روایت تاریخی و سیاسی دقیقی از انقلاب سوریه، جنگ داخلی، و مداخلات خارجی ارائه می‌دهد، بلکه از زاویه‌ای انسانی به مقاومت مدنی، آرمان‌های دموکراتیک، و تأثیرات عمیق اجتماعی این درگیری می‌پردازد.

حکومت خامنه‌ای و حکومت اسد

امین درودگر - آیا توافق نظامی تهران ــ دمشق تلاشی است برای بخشیدن جلوه قانونی به مداخله‌ای خونین؟ پاسخی است به قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای؟‌ یا اعلام حمایت دوباره از دمشق در شرایط بحران اقتصادی است؟‌ احتمالاً ترکیبی از هر سه.

جوزف ضاهر، فعال چپگرای سوری در گفتگو با زمانه ضمن بررسی نقش ایران و حزب‌الله لبنان در جنگ سوریه می‌گوید: «اسرائیل اسد را بهترین گزینه برای حراست از مرزهای خود می‌داند.»

علی افشاری - پروپاگاندای جمهوری اسلامی در حفظ اسد، ربطی به منافع ملی ایران ندارد بلکه بر رویکرد ایدئولوژیک حکومت و تبدیل سوریه به عمق استراتژیک خودش استوار است.

داعش و دیگر اسلام‌گرایان افراطی مسئول مرگ دو درصد قربانیان غیرنظامی هستند و پس از نیروهای روسیه در رده سوم قرار دارند. کردها کمترین تلفات را به غیرنظامیان وارد کرده‌اند.

بشار الذوبی،‌ یک فرمانده ارتش آزاد سوریه: ارتش سوریه تا قبل از دخالت ایران فقط با یک چهارم توان‌اش می‌جنگید. ایران وارد صحنه شد، حزب‌ٔالله و شبه نظامیان عراقی و افغانستانی را به سوریه آورد تا به جای ارتش با مخالفین بجنگند.

مهتاب دهقان - حافظ اسد، چشم‌های زیادی در ایران پس از انقلاب داشت. یکی از این چشم‌ها ایاد محمود کاردار و مأمور اطلاعاتی سفارت سوریه در ایران بود. او در سپاه روابطی داشت و مدتی نیز در تهران ربوده شد.

نسیم روشنایی - ایران نباید در سوریه دخالت نظامی کند نه صرفا به این دلیل که از دهان مردم ایران می‌زند و در دهان ارتش اسد می‌گذارد بلکه از منظر اخلاقی: همدلی با مردم سوریه.

سوسن اولیا - ایران آشکارتر از پیش به سطوح حضور خود در سوریه و حمایت از رژیم اسد اذعان می‌کند. بین این آشکارسازی و توافق اتمی رابطه‌ معناداری وجود دارد. آیا منطقه آبستن ماجراجویی‌های جدیدی است؟

مهتاب دهقان، امین درودگر - با شکست داعش، چرا جمهوری اسلامی به مداخله در سوریه پایان نمی‌دهد؟‌ سخن رئیس دادگاه انقلاب تهران را از خاطر نبریم: «اگر ما انقلاب را یاری نکنیم، حشدالشعبی عراقی، فاطمیون افغانی، زینبیون پاکستانی و حوثی‌های یمنی به یاری‌ خواهند آمد».

فریدا آفاری ـ ایرانیان ترقی‌خواه موظفند هم موضعی اصولی علیه دخالت‌های نظامی ـ‌ سیاسی دولت جمهوری اسلامی بگیرند و هم تلاش کنند با همکاری با فعالان ترقی‌خواه در منطقه و اوکراین بدیلی صلح آمیز را بپرورانند.

دستیار و مشاور عالی رهبر جمهوری اسلامی در سخنانی نقش روسیه در جنگ سوریه را آن‌چنان پررنگ ندانست و نسبت به کنار آمدن آمریکا و روسیه و نادیده گرفتن «سهم ایران» در سوریه به مقامات هشدار داد.

زیر خاکستر جنگ

صدای اعتراضات ضد بشار اسد بار دیگر از استان‌های سویداء و درعای سوریه، «مهد انقلاب» بلند شده است و معترضانی که سرنگونی رژیم حاکم، آزادی و عزت می‌خواهند به خیابان بازگشته اند.

جمعیت زیادی از سوری‌ها برای شانزدهمین روز متوالی به خیابان‌های شهر سویدا در جنوب این کشور آمدند و به وضعیت بد معیشتی اعتراض کردند. آن‌ها خواستار سرنگونی حکومت بشار اسد شدند.

همزمان با انتشار تصویر خندان بشار اسد، دیکتاتور سوریه و همسرش در چین که سعی در ترمیم چهره رژیم او و خروج او از انزوای بین‌المللی دارند، تظاهرات مردم در جنوب سوریه ادامه دارد. ناظران می‌گویند اعتراضات سویدا به‌رغم تداوم در خیابان نتوانسته به تهدیدی برای حکومت اسد تبدیل شود. معترضان سرنگونی نظام او را می‌خواهند.

اسد در سفر به چین یک هدف دارد: جهان من را به عنوان واقعیت دمشق بپذیرد. چین هم از داشتن یک اهرم جدید در دستانش استقبال می‌کند. البته اگر این اهرم، هزینه‌ای برایش ایجاد نکند.

سسیل بوئکس - از آغاز جنگ سوریه، مخالفان رژیم بشار اسد ویدئوهای پرشماری از اعمال خشونت‌آمیز رژیم را منتشر کرده‌اند. رژیم سوریه هم درعوض سعی کرده به شکل‌های گوناگون تصاویر سرکوب‌ را بی‌اعتبار جلوه دهد.

گسل‌ها در حال فعال شدن هستند. سازمان ملل می‌گوید زمانی به پایان جنگ سوریه امیدوار شده بود ولی چند ماهی است که روند وقایع به سمت شعله‌ور شدن آتش جنگی سراسری است.

اردوغان می‌گوید ترکیه از ادلب صرف نظر نمی‌کند. او از روسیه خواست ارتش سوریه را مهار کند. روسیه آنکارا را به انتقال ستیزه‌جویان از شمال سوریه به لیبی متهم کرد.

موفقیت طرح روسی صلح در سوریه در گرو حل و رفع تضاد منافع استراتژیک ایران و ترکیه است. اما آیا امکان هم‌گرایی تهران و آنکارا در مورد موضوعاتی همچون سرنوشت اسد وجود دارد؟

ائتلاف شورشیان سوریه شامل گروه «هیئت تحریر الشام» در هفته اخیر یک حمله غافلگیرانه را به سمت شرق آغاز کردند، از روستاهای اطراف وارد حلب شدند و نزاعی را که برای سال‌ها زیر خاکستر مدفون شده بود بار دیگر از سر گرفتند.