آوای آزادی: کنسرت فرضی پرستو احمدی و جایگاه آن در تاریخ موسیقی ایران

وقتی مارکس در تعریف کار از تولید ارزش افزوده یا همان سرمایه توسط فعالیت انسانی می‌گوید، بر این نکته تأکید می‌کند که کار هنری به‌دلیل گرایش مطلقش به آزادی بیشترین تولید سرمایه یا ارزش افزوده را برای جوامع به ارمغان می‌آورد. در واقع تولید هنری، تنها فعالیت انسانی است که در آن مقوله‌ی آزادی به غایتمندترین شکل خود بروز می‌یابد و از این رو جامعه‌ی دور از هنر به‌راستی جامعه‌ای دور از آزادی‌ست و جامعه‌ی دور از آزادی، جامعه‌ای‌ست بی‌هنر که یقیناً رو به زشتی و ویرانی می‌گذارد.

 در تمام تاریخ ایران کم نبوده‌اند مردان و زنان هنرمندی که کار و استعداد هنری خود را در راه آزادی هزینه کرده‌اند. با این‌حال از تاریخ مشروطه به این‌سو، این هزینه برای زنان چند برابر بوده است. تلاشی شجاعانه برای گذار از نابرابری و فروشکستن اسارت‌های چندگانه؛ ارزش تولیدات هنری زنان را در تاریخ معاصر ایران برجسته و ماندگار کرده است. گذار از مو، گذار از بدن، گذار از صدا و درنهایت گذار از استیلای مردسالار که زن را تنها تحت قیومیت مردانه به‌رسمیت می‌شناسد.

 با این‌حال از بعد هستی‌شناسانه، جوامع انسانی هرگز به آزادی و کمال مطلوب نخواهند رسید، مگر با خروج و گذار از تمامی بندها، قیومیت‌ها و نابرابری‌ها برای تمامی افراد، اعضا و گروه‌های آن. آزادی فرضی و کمال مطلوب بسا خیالی که گویی در جهان سرشار از خشونت و نابرابری نمود عینی و واقعی نخواهد یافت. اما تنها «فرض» آن، تصور و تصویر آن، امیدی می‌آفریند که خود راوی حماسه‌ی حضور انسان در چنین جهانی‌ست. جهانی که گویی تنها هنر را قامت دست‌اندازی بر نقاب عبوسش است و شاید از همین‌روست که عبوسان جهان را با زیبایی و هنر سر جنگ و عناد است. تو گویی که این تنها زیبایی‌ست که تصویر جهان را یکسره عاری از هر گونه زشتی می‌کند.

 زیبایی کار پرستو احمدی و هنرمندان همبند او در «کنسرت فرضی» نیز در همین تصویرسازی حماسه‌گون است. پرستو با انتخاب و گزینش برخی از حماسی‌ترین ترانه‌ها و تصانیف در تاریخ موسیقی ایران و اجرای امروزی از آن‌ها، موسیقی را به همان روح حماسی که آغازین دلیل زیبایی‌شناختی‌اش است- به‌ویژه برای موسیقی ایرانی که مدت‌هاست از آن روح دور و غریب افتاده- بازمی‌گرداند.

 انتخاب هوشمندانه‌ی پرستو احمدی از ترانه‌هایی فولک از ایران و افغانستان در مجموعه‌ای از تصانیف قدیمی و کارهای جدیدتر با تنظیمی مدرن و نزدیک به راک توسط احسان بیرقدار که حتی از ترانه‌ی عاشقانه‌ی محلی چون «کمر باریک من» واریشنی حماسی و امروزی ارائه می‌دهد، در کنار نوازندگان حرفه‌ای همچون سهیل فقیه‌نصیر، امین طاهری و امیرعلی پیرنیا، «کنسرت فرضی» خانم احمدی را به کنسرتی با معیارهای سطح بالا در جهان واقعی همچون کنسرت خوانندگان تراز اول اروپا و آمریکا نزدیک می‌کند.

 خلاقیتی درخشان در انتخاب عناصر و المان‌ها از انتخاب استیج تا نوع پوشش در کنار صدای قدرتمند، با گستره‌ و مهارت بالای خواننده در خواندن الحان و مدهای ایرانی در واریته‌های موسیقی راک (موسیقی غربی)، همراه با اجرای حرفه‌ای و بی‌نقص بند در آن کاروانسرای قدیمی؛ شجاعت و وارستگی زنان هنرمند تاریخ معاصر ایران همچون طاهره قره‌العین، بی‌بی‌ فاطمه استرآبادی و قمرالملوک وزیری را خاطرساز می‌نماید و این امید که زیبایی و رونق دگربار به آن واحه‌ی قدیمی و متروک بازگردد.

 پرستو که عشقش به این آب و خاک را با گردن‌آویز ایران در کنسرتش هم به شکلی نمادین ابراز می‌کند، خود درباره‌ی انگیزه‌اش از این کنسرت فرضی گفته است: «عاشق این مردم هستم، مدت‌هاست می‌خواستم برای آن‌ها بخوانم و این حقی بود که نمی‌توانستم از آن بگذرم» و همین حق است که به لطف فن‌آوری‌های ارتباط جمعی در جهان امروز امکان «آزاد بودن» را از فرضی محال به امیدی  روشنگر پیوند می‌زند.

 در حقیقت همین عشق، یعنی مجموع همین حق‌خواهی‌ و آزادی‌خواهی‌هاست که حماسه‌ی زیبایی و نور امید را همچون روشنایی آن کاروانسرای قدیمی در بیابان شب تصویرگر می‌شود. چنانکه از اجرای نوآورانه (خلاق) و بیان جسورانه‌ی پرستوآشکار است همین عشق است که علارغم سادگی اجرا و با کمترین المان‌ها در سازبندی و صحنه‌آرایی- بدون هیچ ارکستر زهی، بدون هیچ گروه کر که در تراز‌های جهانی دیده می‌شود- کنسرتی در نهایت سادگی و زیبایی را رقم می‌زند که اگرچه فرضی هم باشد، در تاریخ موسیقی این سرزمین ماندگار و الهام‌بخش خواهد بود.