پیمان پاریس و ایران: فرصت از دست‌رفته یا کلید مقابله با بحران اقلیمی؟

تغییر اقلیم از بزرگ‌ترین چالش‌هایی است که بشر در طول تاریخ با آن مواجه شده است. این پدیده که نتیجه افزایش غلظت گازهای گلخانه‌ای در جو زمین است، عمدتاً ناشی از فعالیت‌های صنعتی و اقتصادی بشر پس از انقلاب صنعتی است و به شکل نگران‌کننده‌ای در حال تشدید است. 

پیامدهای تغییر اقلیم فراتر از مسائل آب‌وهوایی است و جنبه‌های گسترده‌ای از زندگی انسانی، از جمله سلامت، اکوسیستم‌ها، اقتصاد جهانی، و امنیت غذایی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

افزایش دمای زمین، خشکسالی‌های ممتد، سیلاب‌های ناگهانی، و تغییر الگوهای بارش تنها بخشی از پیامدهای این بحران جهانی است که زندگی میلیون‌ها نفر را تهدید می‌کند و ضرورت اقدامات جمعی و هماهنگ در سطح بین‌المللی را برجسته‌تر از همیشه می‌سازد.

در پاسخ به این بحران جهانی، جامعه بین‌المللی در سال ۲۰۱۵ با تصویب پیمان پاریس، گامی مهم در جهت مقابله با تغییرات اقلیمی برداشت. این توافق‌نامه زیست‌محیطی که به‌عنوان یک چارچوب داوطلبانه طراحی شده است، کشورهای عضو را تشویق می‌کند تا با کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و در نظر گرفتن سیاست‌هایی برای محدود کردن افزایش دمای زمین به زیر ۲ درجه سانتی‌گراد، به کاهش اثرات تغییر اقلیم کمک کنند.

این توافق بستری برای تقویت همکاری‌های بین‌المللی و اشتراک‌گذاری منابع مالی، فناوری‌های نوین و تجربه‌های توسعه پایدار فراهم می‌کند. در واقع، پیمان پاریس به‌عنوان واکنشی جمعی به چالش تغییر اقلیم، پلی ارتباطی میان ضرورت علمی و تلاش‌های عملی ایجاد کرده است، تا از پیامدهای فاجعه‌بار این بحران بر زندگی کنونی و آینده بشر جلوگیری شود.

موانع پیوستن ایران به پیمان پاریس

ایران با وجود جایگاه مهم خود به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان گازهای گلخانه‌ای، هنوز به این پیمان نپیوسته است. مخالفان این اقدام بر این باورند که عضویت در پیمان پاریس می‌تواند محدودیت‌هایی برای توسعه صنعتی کشور ایجاد کند و مغایر با اقتصاد مبتنی بر انرژی فسیلی ایران باشد. با این حال، بسیاری از کارشناسان تأکید دارند که پیوستن ایران به این توافق، فرصتی برای بهره‌گیری از منابع مالی، فناوری‌های پاک و تقویت دیپلماسی بین‌المللی خواهد بود.

مخالفان پیوستن ایران به پیمان پاریس چند دلیل اصلی برای موضع خود مطرح می‌کنند که عمدتاً به وابستگی اقتصاد ایران به سوخت‌های فسیلی و نگرانی‌های مرتبط با توسعه صنعتی بازمی‌گردد. موارد کلیدی مخالفت‌ها عبارت‌اند از:

وابستگی به سوخت‌های فسیلی

اقتصاد ایران به‌شدت به نفت، گاز و سایر سوخت‌های فسیلی متکی است. منتقدان معتقدند که اجرای تعهدات پیمان پاریس ممکن است باعث محدودیت در استفاده از این منابع شود و توسعه اقتصادی کشور را مختل کند.

هزینه‌های اقتصادی و محدودیت در توسعه صنعتی

برخی منتقدان بر این باورند که تعهدات مربوط به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌تواند هزینه‌های سنگینی به صنایع ایران تحمیل کند و روند توسعه صنعتی کشور را کند یا متوقف کند. آن‌ها این توافق را مغایر با نیاز ایران به گسترش زیرساخت‌های صنعتی و انرژی می‌دانند.

خطر افشای اطلاعات صنعتی و زیرساختی

یکی دیگر از نگرانی‌ها مربوط به ارائه اطلاعات دقیق درباره انتشار گازهای گلخانه‌ای صنایع و زیرساخت‌های کشور است. برخی معتقدند این اطلاعات ممکن است در سطح بین‌المللی افشا شود و امنیت اقتصادی و صنعتی کشور را به خطر بیندازد.

چرا پیوستن ایران به پیمان پاریس مهم است؟

مقابله با تغییرات اقلیمی و کاهش آلودگی هوا

ایران به‌عنوان یکی از ۱۰ کشور اول انتشاردهنده گازهای گلخانه‌ای، با شرایطی سخت از جمله خشکسالی، افزایش دما و تغییر الگوهای بارش مواجه است. پیوستن به پیمان پاریس می‌تواند ایران را ملزم به تدوین برنامه‌های عملیاتی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای کند، که در نتیجه آن کیفیت هوا و سلامت عمومی بهبود خواهد یافت.

دستیابی به منابع مالی و فناوری‌های پیشرفته

پیمان پاریس امکان دسترسی به منابع مالی بین‌المللی و فناوری‌های نوین در حوزه انرژی‌های پاک و مقاوم‌سازی زیرساخت‌ها را مهیا می‌سازد. با ارائه برنامه‌های مشارکت ملی، ایران می‌تواند از حمایت‌های بین‌المللی برای توسعه پروژه‌های زیست‌محیطی و انرژی‌های تجدیدپذیر بهره‌مند شود.

کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی

همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد ایران به‌شدت به منابع نفت و گاز وابسته است. پیوستن به این پیمان می‌تواند محرکی برای سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش وابستگی به منابع فسیلی باشد. این تغییر، ضمن کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی، به امنیت انرژی و پایداری اقتصادی کشور کمک می‌کند.

خروج از انزوای بین‌المللی

عدم عضویت ایران در پیمان پاریس باعث شده تا این کشور در فرآیند تصمیم‌گیری‌های جهانی برای مقابله با تغییرات اقلیمی نقشی نداشته باشد. حضور فعال در این پیمان می‌تواند به تقویت دیپلماسی اقلیمی ایران و کاهش انزوای بین‌المللی کمک کند.

تعهد یا تعلل؟

در جهانی که تغییر اقلیم به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های عصر حاضر شناخته شده، پیوستن به پیمان پاریس بیش از یک ضرورت محیط‌ زیستی، یک انتخاب راهبردی برای حفظ جایگاه بین‌المللی و تضمین آینده‌ای پایدار است.

مخالفت‌ها با پیوستن به این پیمان بر وابستگی به سوخت‌های فسیلی و هزینه‌های اقتصادی تمرکز دارد، اما واقعیت این است که تغییر ندادن مسیر، هزینه‌های بلندمدت‌تری در قالب کاهش امنیت انرژی، تشدید آسیب‌های اقلیمی و انزوای دیپلماتیک به همراه خواهد داشت. توسعه صنعتی پایدار و حفظ منافع ملی، نه از طریق مقاومت در برابر تغییر، بلکه با پذیرش تحولات اجتناب‌ناپذیر جهان و سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی متحقق می‌شود.

پیمان پاریس تنها یک توافق‌نامه نیست؛ بلکه نقشه راهی برای همگامی با تحولات جهانی است.