تیکن جاه فاکولی: صدای آفریقا در برابر استعمار و نابرابری

تیکن جاه فاکولی، ستاره ایوریایی در آلبوم «Le mond est chaud»، (جهان گرم شده است)، می‌خواهد مردم زادگاهش نه تنها به رقص درآیند، بلکه به تفکر نیز فروروند. او در مصاحبه‌ای می‌گوید:

تیکن جاه فاکولی، با نام اصلی موسی دومبیا، در سال ۱۹۶۸، در خانواده‌ای از گریوت‌ها (حافظان سنت شفاهی آفریقای غربی) متولد شد و رشد کرد و از جوانی با موسیقی رگی ( ریگه ) پیوند خورد. آثار او عمدتاً انتقادی‌‌ست و موضوعاتی چون نابرابری، فساد، استعمار نوین، و اتحاد آفریقا را در برمی‌گیرد.

فاکولی اصولاً مردی است با کلمات صریح: فرقی نمی‌کند که درباره نخبگان فاسد در زادگاهش صحبت کند، یا مُبلغ‌های ناسیونالیسم، یا استثمار منابع طبیعی آفریقا توسط شرکت‌های اروپایی، اگر چیزی او را ناراحت کند، به وضوح و با صراحت آن را بیان می‌کند. او می‌گوید تغییرات اقلیمی همه را تحت تأثیر قرار می‌دهد – از جمله مردم آفریقا را و در ادامه می‌افزاید:

 آلبوم «Le mond est chaud» دهمین آلبوم استودیویی تیکن جاه فاکولی است و بهترین اثر او تا به امروز به شمار می‌رود.

مهاجرت‌‌های انبوه

داب رگه (Dub) سبکی از موسیقی است که در سال‌های دهه ۱۹۶۰ از دل رگی زاده شد و به سرعت جایگاه ویژه‌ای در موسیقی جامائیکا و سپس در سراسر جهان پیدا کرد. داب رگه نه تنها یک سبک موسیقی، بلکه یک روش تولید و میکس منحصر به فرد است که بر روی صدا و اتمسفر موسیقی تمرکز دارد. تیکن جاه فاکولی در موسیقی خود از داب رگه، رپ فرانسوی و موسیقی غرب آفریقا تأثیرات عمیقی پذیرفته است. موسیقی او یک پس‌زمینه شاد برای مهمانی‌های تابستانی نیست، بلکه به مشکلات فوری یک قاره می‌پردازد، از جمله مهاجرت‌های انبوه.

در قطعهٔ «Libya»، فاکولی درباره جوانانی می‌خواند که با آرزوهای بزرگ در زادگاهشان به سمت اروپا حرکت می‌کنند، در مسیر، هر دم بیش از پیش از امیدها و آرزوهایشان دست می‌کشند و در نهایت قربانی باندهای قاچاقچی می‌شوند. او می‌گوید:

تیکن جاه فاکولی با صراحتش در زادگاهش، تنها دوستانی ندارد: او در زندگی حرفه‌ای‌اش بارها تهدید به قتل شده، سال‌ها در تبعید در مالی زندگی کرده و برخی از دوستان خوبش را هم از دست داده است. با این حال، برای فاکولی توقف یک گزینه‌ نیست:

استعمار و استعمار نو

 فاکولی در ترانه‌هایش استعمار و استعمار نو را محکوم می‌کند. او در آهنگ « Y'en a marre, » [تو یک مار هستی] می‌خواند:

پس از لغو برده‌داری
استعمار ایجاد کردند
وقتی راه حل را پیدا کردیم،
همکاری ایجاد کردند
چگونه این وضعیت را محکوم می‌کنیم.
جهانی شدن را ایجاد کردند.
و بدون توضیح جهانی شدن،
این بابل است که ما را استثمار می‌کند.

او همچنین نسبت به مشکل سلاح در آفریقا، غارت ثروت قاره سیاه و حمایت غرب از دیکتاتوری‌ها در کشورهای آفریقایی حساس است. می‌خواند:

«سیاست فرانسه در آفریقا
کشتن شوخی است
[…]
به ما اسلحه می‌فروشند
در حالی که ما می‌جنگیم،
ثروت ما را غارت می‌کنند
و می‌گویند که از دیدن آفریقا هنوز در حال جنگ است شگفت‌زده شده اند.
کنگو را سوزاندند
آنگولا به آتش کشیده شد.
گابن را خراب کردند
آنها کینشاسا را سوزاندند
[…]
آنها از دیکتاتوری حمایت می‌کنند
همه اینها برای گرسنگی دادن ما »

تیکن جاه فاکولی در مصاحبه‌ای می‌گوید هدفش این است که آفریقا به پا خیزد:

او در ادامه به نابرابری‌ها اشاره می‌کند. برای مثال وقتی که یک آفریقایی می‌خواهد به قاره اروپا سفر کند و وقتی که یک اروپایی می‌خواهد به قاره آفریقا سفر کند:

در آرزوی وحدت آفریقا

گریت‌ها (Griot) یا جلی‌ها (Jali) در آفریقا هنرمندانی بودند که به صورت حرفه‌ای به آوازخوانی، شعرخوانی، قصه‌گویی و نواختن آلات موسیقی می‌پرداختند. آن‌ها حافظه تاریخی جوامع آفریقایی بودند و رویدادهای مهم تاریخی، اسطوره‌ها، افسانه‌ها و تبارنامه‌های خانواده‌های سلطنتی را به صورت شفاهی برای نسل‌های آینده نقل می‌کردند. متن‌های قوی تیکن جاه نشان می‌دهد که دوران گریت‌های آفریقایی که به ستایش اربابان خود می‌پرداختند، به پایان رسیده است. تیکن جاه یک گریت است که به قرن ۲۱ تعلق دارد: خواننده‌ای که مصمم است امیدها، ترس‌ها و رنج‌های مردمش را بیان کند. به عنوان یکی از امیدهای موسیقی رگه ساحل عاج، تیکن جاه در آلبوم سوم خود «Mangercratie» فریاد وحدت سر داد. این آلبوم ۳۰۰ هزار نسخه فروش رفت. آهنگ‌های تیکن در این آلبوم مثل بیانیه‌های سیاسی است:

«به سیاستمداران بگویید که نام ما را با کارهایشان درنیامیزند
ما می‌دانیم که آنها چه کار می‌کنند!»

او هشدار داد:

«آنها از ما مانند شترها در شرایط غیرقابل تحمل استفاده می‌کنند،
ما را به سمت راه‌هایی هدایت می‌کنند که نمی‌شناسیم
آنها آتش را روشن می‌کنند،
در شعله‌ها می‌دمند
و سپس برمی‌گردند
و به عنوان آتش‌نشان ظاهر می‌شوند…»

او سودای وحدت آفریقا را در سر دارد. می‌گوید:

مقاومت در برابر بازار

شکی نیست که در سال‌های اخیر موسیقی رگه تجاری شده و خود را با نیازهای بازارهای غربی تطبیق داده: اتومبیل‌های سریع، دخترانی که در دسترس هستند درآمیخته با جلوه‌هایی از مردانگی مردها. با این‌حال به لطف هنرمندانی مانند آلفا بلوندی، سولو جاه گونت، سرژ کاسی و اکنون تیکن جاه فاکولی، رگه همچنین به نیرویی برای تغییر در آفریقا تبدیل شده و نقش اصلی خود به عنوان موسیقی اعتراضی را بازپس گرفته است. تیکن جاه در آلبوم «درس تاریخ» («Cours d'Histoire)، تلاش می‌کند تاریخ غرب آفریقا را به شکل تحریف‌نشده‌ای بیان کند.

جای تعجب نیست که در هر کجا که او در غرب آفریقا اجرا کرده، جمعیت بزرگی حضور یافته‌اند. او هنرمندی‌ست که به آفریقا و آینده‌اش باور دارد و این دقیقاً درسی‌ست که ما به رغم همه مشکلاتمان می‌توانیم از او بیاموزیم. می‌گوید:

آنچه که نباید فراموش کنیم این است که آفریقا از ۴۰۰ سال بردگی و استعمار خارج شده است. بنابراین وقتی سن آزادی آفریقا را با آزادی فرانسه یا ایالات متحده مقایسه می‌کنم، یک فرد بزرگ را در کنار یک کودک می‌بینم، کودکی که به زمان نیاز دارد تا بفهمد، رشد کند و یاد بگیرد و به امید برسد.

 موسیقی تیکن جاه فاکولی، فراتر از یک تفنن پیش‌پاافتاده، به ابزاری قدرتمند برای مبارزه با استعمار، نابرابری و بی‌عدالتی تبدیل شده است. او با استفاده از ریتم‌های آفریقایی و اشعار قدرتمند، به بیان دردها و رنج‌های مردم آفریقا می‌پردازد و به آن‌ها امید و انگیزه می‌دهد. موسیقی او، به عنوان یک سلاح فرهنگی، در مبارزه برای آزادی و عدالت در آفریقا نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند. با شنیدن موسیقی و آشنایی با آثار او و هنرمندانی مانند او، می‌توانیم درک عمیق‌تری از فرهنگ و تاریخ آفریقا پیدا کنیم و به مبارزه برای ایجاد یک جهان عادلانه‌تر کمک کنیم.

منابع:

یک، دو، سه، چهار، پنج