ترامپ و حکومت ایران: نگاه احتیاط‌آمیز به هم
هنوز با قطعیت نمی‌توان گفت که سیاست ترامپ در قبال ایران چه خواهد بود. او از حمله نظامی سخن نگفته و از این نظر جانب احتیاط را دارد. تهران هم به سوی احتیاط گرایش دارد. مقام‌های دولت پزشکیان آشکارا از مذاکره استقبال می‌کنند.
بخش سیاست
در سمت چپ تصویر، علی خامنه‌ای رهبر ایران ایستاده است و در سمت راست، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین و نامزد محافظه‌کاران برای انتخابات پیش‌روی ریاست جمهوری آمریکا ایستاده است.
دونالد ترامپ در سخنرانی روز پیش از آغاز دوره‌ی ریاست جمهوری خود به ایران هم اشاره کرد. او در مراسم ورودش به واشنگتن در روز یکشنبه ۱۹ ژانویه / ۳۰ دی در مورد ایران گفت که اگر در چهار سال گذشته به جای بایدن در کاخ سفید نشسته بود، این کشور ورشکسته و حکومت آن منزوی و ناتوان شده بود.
آنچه او در دوره اخیر ریاست جمهوری‌اش در قبال ایران پیش خواهد گرفت، موضوع گمان‌زنی است. در روزهای اخیر در مورد برنامه‌ی او سه نکته تکرار شده است:
- اقدام نظامی در همراهی با اسرائیل با تمرکز بر تأسیسات هسته‌ای ایران
- تشدید محاصره اقتصادی و افزایش فشار تحریمی بر ایران
- رفتن به سوی یک معامله با تهران.
خود ترامپ بیشتر روی نکته‌ی میانی تأکید کرده است. این تهدیدی است که می‌توان آن را به عنوان موضع‌گیری‌ای با احتیاط برای سنجیدن رفتار حریف تعبیر شود.
اینکه ترامپ به واقع چه سیاستی در قبال تهران پیش گیرد، به عامل‌هایی دیگر در برنامه سیاست خارجی او بستگی دارد. از میان آنها این عامل‌ها مهم هستند:
- چگونگی پیش رفتن رابطه با پوتین و تأثیر حاصل این رابطه بر روی عاقبت جنگ اوکراین
- نقطه تعادل رابطه از یک طرف با اسرائیل و از طرف دیگر رژیم‌های پولدار عرب، به ویژه عربستان
- سنجش سود و زیان دخالت‌گری مستقیم نظامی در خاورمیانه
- مناسبات با چین و روسیه و سنجش سود و زیان فشار آوردن بر آنها در چارچوب برنامه فشار بیشینه بر ایران
- رفتار دولت ایران.
بر این قرار از هم اکنون نمی‌توان با قطعیت نظر داد که دولت ترامپ با ایران و دولت آن چه برخوردی خواهد داشت. اصل عدم قطعیت در مورد ترامپ را هم باید منظور کرد. او به آشفتگی شهرت دارد و معلوم نیست که سیاستی را که امروز پیش می‌گیرد، فردا هم پی بگیرد.
موضع حکومت ایران
رسانه‌های زیر کنترل در ایران در مجموع برخورد احتیاط‌آمیزی با ترامپ در دور جدید دارند. خبرهایی که می‌نویسند کمتر منفی است، کوشش می‌کنند لحنی بی‌طرفانه داشته باشند و تفسیرهایی را منعکس می‌کنند که رابطه‌گیری مثبت میان واشنگتن و تهران را ممکن بدانند.
خبرها در مورد رابطه‌گیری پنهانی ایران و آمریکا قابل اتکا نیستند. آنچه تا حدی قابل اتکاست، نوعی پیام‌رسانی از طریق اظهارات مقامات ایران و انتشار مطالبی ویژه در رسانه‌های داخل و خارج است.
سید حسین موسویان، سفیر سابق ایران در آلمان، وعضو ارشد در مذاکرات هسته‌ای در دوره خاتمی، اکنون به عنوان پژوهشگر در دانشگاه پرینستون مشغول پیام‌رسانی به واشنگتن به عنوان مفسر روابط ایران و آمریکا است. او در آستانه ورود مجدد ترامپ به کاخ سفید مقاله‌ای در نشریه آمریکایی هیل، مستقر در واشنگتن و متمرکز بر کاخ سفید و کنگره، منتشر کرده که عنوان آن چنین است: «یک تماس تلفنی که می‌تواند تاریخ روابط آمریکا و ایران را تغییر دهد: لحظه ترامپ و پزشکیان برای صلح».
مقاله چنین شروع می‌شود:
ترامپ حمایت خود را از مذاکره با ایران برای یافتن راه حل مشکلات موجود بین دو کشوراعلام کرده است. هنگامی که از ترامپ در مورد پیامی به رهبر عالی ایران، آیت‌الله خامنه‌ای، سؤال شد، رئیس‌جمهور منتخب تنها گفت: "برای او آرزوی موفقیت دارم." در طول کارزار انتخاباتی سال ۲۰۲۴، ترامپ اعلام کرد که سیاست او در قبال ایران در دوره دوم "بسیار متفاوت" از دوره اول خواهد بود. او سیاست "تغییر رژیم" را رد کرد و تأکید کرد که می‌خواهد ایران موفق باشد، اما همچنین با دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای مخالف است. در سپتامبر ۲۰۲۴، پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، اعلام کرد که تهران آماده "گفت‌وگوی سازنده" است و آمادگی خود را برای تعامل با غرب در مورد انرژی هسته‌ای و بهبود روابط با ایالات متحده ابراز کرد.
بر این قرار از نظر دیپلمات ارشد سابق جمهوری اسلامی، راه برای «تعامل» بین دو کشور باز است. او اصولی را هم برای این کار پیشنهاد کرده، از جمله منع درگیری، گفت‌وگوی سازنده بر سر برنامه هسته‌ای ایران و گسترش مناسبات اقتصادی ایران و آمریکا.
مقاله موسویان در چند رسانه داخل بدون هیچ تفسیری بازنشر شده است. انتشار این مقاله را می‌توان گامی در آن جهتی دانست که ساسان کریمی، معاون سیاسی معاون راهبردی رییس‌جمهوری، آن را «سازماندهی» رابطه با ترامپ خوانده است. او در مصاحبه با خبرگزاری ایلنا گفته است: «به نظر من، کاری که جمهوری اسلامی ایران می‌کند و باید هم بکند، تلاش برای این است که سیاست ترامپ در مورد ایران را خودش سازماندهی کند و نه بدخواهانی مثل نتانیاهو.»
ساسان کریمی، معاون سیاسی معاون راهبردی رییس‌جمهوری، در این مصاحبه گرایش روشنی به مذاکره با دولت ترامپ نشان داده و در مورد خط قرمزها و پیش‌شرط‌های مذاکره گفته است: «پیش شرط با خط قرمز فرق می‌کند. همه مذاکرات در دنیا خط قرمز دارند. اصولاً پیش‌شرط را سازنده نمی‌بینم، چه از طرف جمهوری اسلامی ایران، چه از طرف ایالات متحده و کشورهای دیگر باشد. پذیرفتن و مطرح کردن این قضیه بیشتر عنوان مذاکرات را به حاشیه می‌برد.»
ممکن است این گونه اظهارات بیشتر مصرف داخلی داشته باشند، یعنی مقامات بخواهند فضا را عادی جلوه دهند تا مثلا بحران ارزی تشدید نشود.
مثل هر مسئله‌ی دیگری، نوع برخورد با ترامپ موضوع درگیری جناح‌ها در ایران است. سایت "جهان نیوز" یک وبگاه خبری اصول‌گرایان که وابسته به علیرضا زاکانی، شهردار تهران است، مطلبی منتشر کرده تا در مورد رعایت خط ولایی به مسئولان تذکر دهد. عنوان این مطلب چنین است: «بازخوانی توصیه دو هفته پیش رهبرانقلاب خطاب به مسئولان؛ در مسائل گوناگون ملاحظه خواسته آمریکایی‌ها را نکنید.»
کیهان هم در مطلبی ویژه در روز شروع دوره جدید ریاست جمهوری ترامپ با حمله به پزشکیان نوشته: «می‌دانند آمریکا زیر تعهدش می‌زند باز هم لاف مذاکره می‌زنند!»
نظرها
نظری وجود ندارد.