رهبران جدید سوریه برای بازسازی پلیس به قوانین شریعت اسلام روی آورده‌اند

رویترز پنج‌شنبه ۴ بهمن / ۲۳ ژانویه در گزارشی نوشته است که مأموران پلیسی که از منطقه‌های شورشی سابق در شمال غربی سوریه، به‌ویژه ادلب، به دمشق آورده شده‌اند، از متقاضیان درباره اعتقاداتشان سؤال می‌کنند و در آموزش‌های کوتاه‌مدت خود بر شریعت اسلامی تمرکز دارند. این اطلاعات براساس گفته‌های پنج افسر ارشد و فرم‌های درخواست مشاهده‌شده توسط رویترز تأیید شده است.

برای اسلام‌گرایان سنی مذهب، تضمین ثبات و جلب اعتماد مردم در سراسر سوریه به‌منظور تثبیت حکومت‌شان حیاتی است. اما قرار دادن مذهب در مرکز فعالیت‌های پلیس ممکن است سبب ایجاد شکاف‌های جدید در کشوری با تنوع مذهبی و مملو از سلاح پس از ۱۳ سال جنگ داخلی شود. این موضوع همچنین می‌تواند دولت‌های خارجی را که سعی در جلب حمایت آن‌ها دارند، نگران کند. تحلیل‌گران منطقه‌ای هشدار می‌دهند که این اقدام ممکن است باعث ایجاد تنش‌های بیشتر شود.

آرون لوند، پژوهشگر مؤسسه Century International که بر خاورمیانه تمرکز دارد، در این باره گفت:

یک دیپلمات که مجاز به صحبت عمومی در این مورد نبود، گفت که تمرکز بر آموزش‌های مذهبی در نیروهای پلیس باعث شده است دولت‌های غربی به این فکر بیفتند که اسلام چه نقشی ممکن است در قانون اساسی جدید سوریه ایفا کند. این دیپلمات افزود: «این نشانه خوبی نیست، اما همه چیز به نحوه اجرای آن بستگی دارد.»

احمد الشرع، با نام مستعار ابومحمد الجولانی، رهبر کنونی سوریه، تلاش کرده است تا به مقام‌های غربی و دولت‌های خاورمیانه که نگران جنبش‌های اسلام‌گرای خود هستند، اطمینان دهد که گروه او از پیوندهای گذشته با القاعده قطع رابطه کرده و با میانه‌روی حکومت خواهد کرد، از جمله با حمایت از اقلیت‌ها.

گروه هیئت تحریر الشام (HTS) سابقه‌ای از عمل‌گرایی دارد و در طول جنگ از اجرای برخی تفاسیر سخت‌گیرانه شریعت اسلامی در مناطق تحت کنترل خود پرهیز کرده است.

وزارت کشور سوریه که بر پلیس نظارت دارد و وزارت اطلاعات این کشور، به پرسش‌ها درباره تمرکز بر مذهب در جذب و آموزش پلیس یا برنامه‌های احتمالی برای گنجاندن شریعت اسلامی در نظام حقوقی پاسخ ندادند.

افسران ارشد پلیس که با رویترز مصاحبه کرده‌اند، گفته‌اند که هدف آن‌ها تحمیل قوانین اسلامی به عموم مردم نیست، بلکه آموزش رفتار اخلاقی به نیروهای جدید است. حمزه ابوعبدالرحمن، که قبل از انتقال به دمشق در تأسیس آکادمی پلیس این گروه در ادلب کمک کرده بود، گفت که درک مسائل مذهبی، «آن‌چه مجاز است و آن‌چه مجاز نیست»، برای این‌که نیروها «عادلانه عمل کنند» ضروری است.

برچیده شدن پلیس سابق

نیروهای امنیتی متعدد بشار اسد در حکومت قبلی به دلیل رفتارهای ظالمانه و غارت‌گرانه‌شان، از دستگیری مخالفان که به شکنجه یا مرگ منجر می‌شد تا اخاذی برای حل تخلف‌های کوچک، ترس عمومی ایجاد می‌کردند.

میزان خشم عمومی نسبت به این نیروها در روزهای پس از سرنگونی اسد در ۸ دسامبر (۱۸ آذر) آشکار شد. بیشتر پاسگاه‌های پلیس پایتخت مورد حمله قرار گرفتند و تجهیزات و پرونده‌ها به سرقت رفت یا نابود شد.

پلیس اعلام کرد که حدود نیمی از ۲۰ پایگاه پلیس از آن زمان بازگشایی شده‌اند، اما هر یک از آن‌ها تنها حدود ۱۰ افسر دارند که بیشترشان از ادلب آورده شده‌اند، در حالی که قبلاً هر پاسگاه بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ افسر داشت.

در سه پاسگاه پلیس که رویترز در اواخر ماه دسامبر گذشته از آن‌ها بازدید کرد، شمار کمی از افسران خسته سعی در حل مشکلات متعدد داشتند، از شکایت‌های مربوط به جرائم گسترده تا رسیدگی به یک جمع‌کننده زباله که دو کیسه نارنجک دستی پیدا کرده بود.

هنگامی که شورشیان قدرت را به دست گرفتند، اعلام کردند که وزارت کشور و نیروهای امنیتی اسد، از جمله پلیس را منحل می‌کنند.

هشام هلال، که برای نیروهای جدید در آکادمی پلیس دمشق دوره آموزشی برگزار می‌کند، گفت که بیش از ۲۰۰ هزار نفر برای پیوستن به نیروی پلیس جدید ثبت‌نام کرده‌اند. افسران ارشد به رویترز گفتند که پلیس‌هایی که پیش از سقوط اسد به شورشیان پیوسته‌اند، می‌توانند برای نیروی جدید درخواست دهند.

کسانی که این کار را نکرده‌اند، باید فرآیند «مصالحه» را تکمیل کنند، از جمله امضای سندی مبنی بر پذیرش تغییر رژیم و تحویل سلاح‌هایشان. هنوز مشخص نیست که آیا به برخی از آن‌ها اجازه پیوستن به نیروی جدید داده خواهد شد یا خیر.

هفت افسری که ایستگاه‌های پلیس را مدیریت می‌کنند یا در جذب نیرو مشارکت دارند، گفتند که به اعضای بیشتری نیاز دارند و از درخواست‌های افراد با هر مذهبی استقبال می‌کنند. اما تمرکز بر شریعت اسلامی برای برخی بازدارنده بوده است.

یک مسیحی ۴۵ ساله که در پلیس راهنمایی و رانندگی اسد کار می‌کرد گفت که حتی اگر بتواند، درخواست پیوستن به نیروی جدید نمی‌دهد. او که به دلایل امنیتی نخواست نامش فاش شود، گفت نگران است که حتی افرادی مانند او که در نقش‌های کوچک بودند، بخشی از رژیم اسد تلقی شوند. او افزود تمرکز بر قوانین اسلامی به معنای تبعیض علیه افراد با ادیان دیگر است.

صدها نفر از ساکنان دمشق در دسامبر گذشته در تظاهراتی شرکت کردند تا خواستار برپایی حکومت سکولار و حقوق برابر برای زنان شوند.

یکی از شرکت‌کنندگان، علی العقبانی، ۵۰ ساله که خود مسلمان است، گفت:

«هیچ‌کس مخالف اسلام نیست، اما ما قطعاً مخالف حکومت مذهبی بر اساس متون و احادیث خاص هستیم.»

در همین حال، مقام‌های جدید سوریه نیاز دارند که نیروهای پلیس را به سرعت آموزش دهند، زیرا نیروهای اسد «کاملاً ناپدید شده‌اند و ثبات مسئله بسیار بزرگی است». آرون لوند، پژوهشگر مؤسسه Century International گفت: «استفاده از آن‌چه می‌دانند و همیشه انجام داده‌اند ممکن است ساده‌ترین راه برای این کار باشد.»

نیروی جدید

در پایگاه‌های پلیس که رویترز در دسامبر گذشته از آن‌ها بازدید کرد، میزان بحرانی که نیروی جدید با آن مواجه هستند آشکارا دیده می‌شد. در اداره پلیس دمشق و پایگاه‌های مرجه و کفر سوسه، اتاق‌ها مملو از کاغذهای پراکنده، شیشه‌های شکسته، لباس‌های فرم رها شده، مهمات و مبلمان شکسته بودند. افسران چند اتاق را برای کار تمیز کرده بودند، اما کامپیوترها و تلفن‌ها به سرقت رفته بود.

در خارج از پایگاه‌های مرجه و کفر سوسه، خودرو‌های سبز و سفید رنگ پلیس با شیشه‌های شکسته و لاستیک‌های پنچر دیده می‌شد.

در اداره پلیس دمشق، باسل فاعوری، رئیس جدید پلیس، و ابواحمد السکر، رئیس عملیات، گفتند که از زمان ورود از ادلب به سختی خوابیده‌اند. السکر یک تشک را به دیوار تکیه داده بود زیرا در دفتر خود می‌خوابید. در طول دو ساعت حضور خبرنگاران رویترز، دست‌کم ۲۰ نفر با درخواست‌ها، مشکلات یا شکایت‌های خود وارد شدند.

یک تاجر می‌خواست برای استخدام یک شرکت امنیتی خصوصی به‌منظور محافظت از رستوران‌ها و مراکز خرید خود در برابر سارقان تأییدیه بگیرد. دیگران می‌خواستند مجوز تشکیل گروه‌های محافظت محلی را دریافت کنند. پلیس گفت که فعلاً از این اقدام‌ها استقبال می‌کند اما اجازه نمی‌دهد این گروه‌ها مسلح شوند.

تمام افسران ارشدی که با رویترز مصاحبه کردند گفتند که انتظار دارند نیاز پرسنل بهبود یابد و پاسگاه‌های بیشتری با گسترش جذب و آموزش در سال جاری بازگشایی شوند.

در ۱۴ ژانویه جاری (۲۵ دی)، آکادمی پلیس دمشق فارغ‌التحصیلی حدود ۵۰۰ دانشجوی پلیس را جشن گرفت. آن‌ها در مقابل مربیان خود در لباس‌های سیاه جدید رژه رفتند. هنگامی که رویترز در ماه دسامبر از این آکادمی بازدید کرده بود، ده‌ها مرد در دروازه‌های آکادمی برای مصاحبه صف کشیده بودند.

زکریا الحیجی، یکی از آن‌ها که ۱۹ سال سن داشت و از دیرالزور در شرق سوریه آمده بود، گفت که از حکومت اسد خوشش نمی‌آمد و از آنچه تاکنون از مقام‌های جدید دیده است، راضی است. او گفت که پسرعموهایش که قبلاً برای هیئت تحریر الشام کار می‌کردند، به او گفته‌اند که پلیس حقوق خوبی می‌دهد.

در فرم‌های درخواست مشاهده‌شده توسط رویترز بخشی درباره «اعتقادات، گرایش‌ها و نظرات» است که از متقاضیان خواسته می‌شود «مرجع دینی» خود را اعلام کنند.

اگرچه مذهب مدت‌هاست که در اسناد هویتی سوریه ذکر می‌شود، اما در دوران بشار اسد معمول نبود که مکتب فکری و مذهبی خاصی در آن‌ها قید شود.

سه مقام هیئت تحریر الشام که به دلیل نداشتن مجوز برای صحبت با رسانه‌ها نخواستند نامشان فاش شود، گفتند که این پرسش برای شناسایی متقاضیانی طراحی شده است که نیاز به بررسی دقیق‌تر دارند، به‌ویژه علوی‌ها که از همان فرقه اسد هستند و ممکن است با رژیم او ارتباط داشته‌اند.

هومیدا عنتره المطر، که در آکادمی پلیس دمشق با مأموران فراری که می‌خواهند به کار قبلی خود بازگردند مصاحبه می‌کرد، گفت این «فقط یک سؤال معمولی» است و هدف آن تبعیض علیه هیچ مذهب یا فرقه‌ای، از جمله علوی‌ها، نیست.

نیروهای جدید تنها ۱۰ روز آموزش می‌بینند که بیشتر شامل آموزش سلاح و قوانین اسلامی است. مربیان و فارغ‌التحصیلان اخیر به رویترز گفتند که با بهبود امنیت، هدف این است که آموزش با استفاده از روشی که شورشیان در ادلب اجرا می‌کردند به ۹ ماه افزایش یابد.

احمد لطوف، که پیش از انتصاب به‌عنوان رئیس پلیس حلب، آکادمی پلیس در ادلب را رهبری می‌کرد، گفت که آموزش‌های مذهبی شامل اصول فقه اسلامی، زندگی‌نامه پیامبر اسلام و قوانین رفتاری است.

ایمان ابوطالب، رئیس اداره پلیس مرجه در دمشق، گفت که نگران است بسیاری از سوری‌ها هیئت تحریر الشام را افراط‌گرا ببینند و حکومت آن‌ها را نپذیرند. اما او گفت که نمی‌فهمد چرا تکیه آن‌ها بر اسلام باید نگران‌کننده باشد.

ابوطالب گفت: «دینی که بیشترین احترام را به حقوق بشر می‌گذارد، اسلام است.»