گزارش سازمان دیده‌بان حقوق بشر از احکام حبس ناعادلانه برای فعالان آذری

سازمان دیده‌بان حقوق بشر جمعه ۲۶ بهمن ۱۴۰۳ در تازه‌ترین گزارش خبری خود که به زبان انگلیسی منتشر شده نوشت که سیستم قضایی ایران در نزدیک به چهار ماه گذشته برای بیش از ۲۰ فعال آذری (ترک) احکام سنگین صادر کرده است. حکم‌هایی که از سه تا ۱۴ سال حبس را شامل می‌شود.

بنا بر اعلام سازمان دیده‌بان حقوق بشر مقام‌های ایرانی از اکتبر ۲۰۲۴ تاکنون برای دست‌کم ۲۰ فعال ترک (آذربایجانی) احکام سنگین زندان صادر کرده‌اند، بدون آنکه شواهد و مدارک واقعی برای این احکام ارائه دهند.

بر اساس این گزارش شعبه ۳۶ دادگاه تجدیدنظر تهران احکام سنگین صادر شده توسط قاضی ابوالقاسم صلواتی در شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب اسلامی تهران را برای ۱۰ فعال آذری تأیید کرده است. این احکام شامل اتهام‌هایی چون «تبلیغ علیه نظام»، «اجتماع و تبانی به قصد اقدام علیه امنیت ملی» و «جاسوسی» بوده و احکامی بین ۳ تا ۱۴ سال زندان را در پی داشته است.

ناهید نقشبندی، محقق ایران در دیده‌بان حقوق بشر، در همین ارتباط می‌گوید:

بنا به گفته دیده‌بان حقوق بشر، این سازمان با پنج منبع مطلع درباره احکام زندان فعالان آذری و شرایط سلامت بازداشت‌شدگان در دو پرونده جداگانه مصاحبه کرده است و همچنین اسناد دادگاهی دو پرونده را بررسی کرده است.

در پرونده ۱۰ فعال آذری، آیاز سیف‌خواه به ۱۴ سال زندان، آراز امان زین‌آباد و باقر حاجی‌زاده مزرعه به ۱۳ سال حبس، کرم مردانه مستملی بیگلو به ۱۱ سال حبس، طاهر نقوی و مرتضی پروین هر کدام به ۶ سال حبس، سالار طاهر افشار، فاطمه آتش خیاوی‌نسب و سعید مینایی قشلاق هر کدام به ۵ سال حبس و حسن ابراهیمی به ۳ سال زندان محکوم شده‌اند.

این ۱۰ نفر در روزهای ۶ و ۷ فوریه ۲۰۲۴ در شهرهایی مانند ارومیه، بناب، اردبیل، تبریز و کرج بازداشت شدند. برخی از آنان با وثیقه آزاد شدند، اما برخی دیگر همچنان در زندان به‌سر می‌برند.

یک منبع مطلع به دیده‌بان حقوق بشر گفته است که مقام‌های قضایی هیچ مدرکی برای اثبات این اتهام‌ها ارائه نکرده‌اند. در عوض، فعالیت‌های گذشته آنها در زمینه‌هایی مانند نگرانی‌های زیست‌محیطی درباره دریاچه ارومیه و دفاع از حقوق مدنی اقوام در ایران به عنوان مستندات مطرح شده است. در مورد طاهر نقوی، وکیل دادگستری، همچنین فعالیت‌های او در دفاع از خانواده‌های معترضان کشته یا مجروح‌شده در اعتراضات ۲۰۲۲ «زن، زندگی، آزدی» ایران به‌عنوان دلیل بازداشت مطرح شده است.

طاهر نقوی که در زندان اوین به‌سر می‌برد، از دسترسی به مراقبت‌های پزشکی محروم شده است. یک منبع مطلع به دیده‌بان حقوق بشر گفته است:

دیده‌بان حقوق بشر پیش‌تر الگوی مقام‌های ایرانی در محدود کردن خدمات درمانی به بازداشت‌شدگان را مستند کرده است. مقام‌های زندان از این محدودیت‌ها به‌عنوان ابزاری برای سرکوب مخالفان استفاده کرده‌اند و هیچ‌گونه پاسخگویی در این زمینه وجود ندارد. مقام‌های جمهوری اسلامی به‌طور مداوم از تحقیق درباره موارد سهل‌انگاری پزشکی یا مجازات مسئولان آن خودداری کرده‌اند.

در پرونده‌ای جداگانه، شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب اسلامی تبریز ۱۳ فعال آذری را برای دفاع نهایی احضار کرده است. این فعالان بین سپتامبر و نوامبر ۲۰۲۳ بازداشت و روزها در سلول انفرادی نگه داشته شده‌اند، جایی که تحت فشار روانی برای اعتراف قرار گرفتند.

آراز ابراهیم‌نژاد، داوود شیری، مهرداد قادری، آیت (یوروش) مهرعلی‌بی‌گلو، حامد یگانه‌پور، سید محمدرضا موحد، امیرحسین آقایی، علی بابایی، جواد سودبر، مرتضی نورمحمدی، حسین آزادی، ناصر رزمجو و ابراهیم عوض‌زاده اسامی اسامی این ۱۳ فعال آذری است که در گزارش دیدبان حقوق بشر ایران مستند شده است. آن‌ها به «عضویت در گروه اپوزیسیون» و «توطئه علیه کشور» متهم شده‌اند. در مورد مهرعلی‌بی‌گلو، اتهام «تشکیل گروه مخالف علیه نظام» مطرح شده است.

این اتهام‌ها به فعالیت‌های آن‌ها در دفاع از حقوق مدنی و حقوق گروه‌های اتنیکی در کشور مربوط می‌شود. با این حال، در جریان بازجویی، اتهام‌هایی بر اساس ادعاهای بی‌اساس مانند نقش آن‌ها در تشکیل گروه «دموکراتلر» به معنای دموکرات‌ها و هدایت عملیات میدانی در اعتراضات «زن، زندگی، آزدی» بنا شده است.

در ۱ اکتبر ۲۰۲۴، شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب اسلامی تهران سید محمدرضا فقیهی، وکیل آذری را به پنج سال زندان و دو سال ممنوعیت از وکالت محکوم کرد. اتهام او «توطئه برای ارتکاب جرم علیه امنیت ملی» است که به شرکت او در تجمعی مقابل کانون وکلای مرکزی ایران در تهران در جریان اعتراضات سراسری «زن، زندگی، آزدی» و همچنین وکالت معترضان و مدافعان حقوق بشر مربوط می‌شود. در ۲۱ ژانویه ۲۰۲۵، او برای گذراندن محکومیتش به زندان اوین منتقل شد.

ناهید نقشبندی می‌گوید: