مستند سانسور: روایت زن معلمی که به دنبال تغییر است

مستند «سانسور ش/ک/ن» داستان شش زن ایرانی است که شجاعانه قوانین ضد زن و محدودیت‌ها در خانواده و در جامعه را می‌شکنند و عواقب ایستادن در برابر سانسور و مردسالاری را به جان می خرند. یک معلم، یک روزنامه‌نگار، یک ورزشکار، یک هنرمند، یک خواننده و یک بازیگر از تجربه‌های خود با اخراج شدن از کار، اذیت و آزار، بازداشت و تبعید اجباری می گویند. «سانسور ش/ک/ن» روایت شش زن ایرانی است که هر کدام با انواع متفاوتی از سانسور دست و پنجه نرم می‌کنند. داستان‌ها از داخل ایران، از طریق صدای هنرمندی ساکن هرمز و معلم مدرسه‌ای در تهران آغاز می‌‌شوند و در تبعید توسط چهار زن دیگر ادامه می‌یابند. این شش زن رفته رفته ماسک‌هایی که سمبل سانسور هستند را از چهره بر می‌دارند و راهی برای دوباره خندیدن، آواز خواندن و رقصیدن پیدا می‌کنند.

مصطفی هروی، کارگردان و رینکه فان سانتن در مقام تهیه‌کننده این مستند تلاش دارند زنانی را در جامعه ایران در کانون توجه قرار دهند که با شدیدترین چالش‌های سانسور دست و پنجه نرم کرده‌اند. این مستند پیش از جنبش پیشرو «زن، زندگی، آزادی» تصویربرداری شده و پس از قیام ژینا برای نخستین‌بار اکران شد. هروی و فان سانتن از داخل ایران شروع به کار کردند و بسته بودن فضا و فقدان آزادی برای فیلمبرداری را تجربه کردند. به گفته کارگردان و تهیه کننده این مستند دیدن مبارزه این زنان که هنوز در ایران زندگی می‌کنند و تلاش دارند روزنه‌ها را در زندگی با سانسور پیدا کنند تحسین برانگیز است. 

«سانسور» در شش اپیزود جدا برای پخش در رادیو زمانه آماده شده است. در اپیزود نخست روایت زنی ساکن هُرمز را دیدیم که با وجود مخالفت‌های والدینش، رؤیای خود را برای هنرمند شدن دنبال کرد، اما به‌زودی دریافت که بیان خلاقانه برای یک زن در ایران با محدودیت‌های بسیاری همراه است.

در ادامه اپیزود دوم را مشاهده خواهید کرد. روایت زن معلم اخراجی ساکن تهران که حالا در یک کارگاه عروسک چوبی می‌سازد. وقتی او تحصیلات سیاسی خود را با رویای ورود به سیاست آغاز کرد، به آموزش علاقه‌مند شد و به جای آن معلم مدرسه شد تا رویای خود را برای ایجاد تغییر در کشورش محقق کند. او با دختران نوجوان خود آزادانه صحبت می‌کرد و با آن‌ها درباره تابوهایی مانند مسائل جنسی صحبت می‌کرد و به آن‌ها آموزش می‌داد. او پس از متحمل شدن فشار و آزار و اذیت‌های فراوان از سوی آموزش و پرورش اخراج می‌شود.

این معلم اخراجی در فرازی از این فیلم می‌گوید:

اپیزود دوم را ببینید:

بهترین مستند بلند در جشنواره بین‌المللی فیلم زنان سیدنی، بهترین تهیه‌کننده، در جشنواره فیلم زنان مستقل لس‌آنجلس، بهترین مستند بلند جشنواره زنان جسور پاریس از جمله جوایزی‌است که تاکنون این مستند داستانی به خود اختصاص داده است. «سانسور» همچنین در چندین جشنواره معتبر شرکت داشته که از آن میان می‌توان به حضور در بخش رقابتی جشنواره فیلم هلند (جایزه گوساله طلایی) و جشنواره فیلم حقوق بشر اشاره کرد.

ایده این فیلم مستند سال ۲۰۱۸ شکل گرفته است. در سال ۲۰۱۹ و یک سال پیش از همه‌گیری کرونا ساخت آن آغاز شد؛ در همکاری مشترک رینکه فان سانتن و مصطفی هروی در مقام تهیه کننده و کارگردان این فیلم مستند داستانی.

مصطفی هروی، هنرمند تجسمی، عکاس و فیلم‌ساز ایرانی/هلندی است. او در سال ۲۰۰۰ از مشهد به هلند آمد. هروی از آکادمی خریت ریتولد / Gerrit Rietveld آمستردام در هنرهای تجسمی فارغ التحصیل شد و از آن زمان به عنوان یک هنرمند مستقل کار کرده است.

رینکه فان سانتن یک متخصص ارتباطات، مفسر و ناشر باتجربه در موضوع‌های مرتبط با روزنامه‌نگاری، رهبری زنان و حقوق‌بشر است. او بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۹ مدیر زمانه مدیا بود و پس از آن تا به امروز به تولید فیلم مستقل، نویسندگی و مشاوره رسانه‌های جهانی و سازمان‌های غیردولتی حقوق بشری پرداخته است.