«هیچ سرزمینی دیگر» برنده اسکار: مستندی جنجالی درباره اشغال و امید به عدالت

فیلم مستند جنجالی «هیچ سرزمین دیگر» ( No Other Land) که به موضوع تخلیه و ویران‌سازی روستاهای فلسطینی در کرانه‌ی باختری می‌پردازد، برنده‌ی جایزه‌ی اسکار بهترین فیلم مستند در سال جاری شد. این فیلم که توسط یک گروه جمعی فلسطینی ـ اسرائیلی ساخته شده است، در رقابت با فیلم‌های مطرح دیگری مانند «Black Box Diaries»، «Porcelain War» و «Sugarcane» به پیروزی رسید. 

«هیچ سرزمین دیگر» که بین سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳ ساخته شده، به زندگی «باسل ادرا»، کنشگر فلسطینی و تلاش‌های او برای جلوگیری از تخریب روستای زادگاهش، «مسافر یطا»، می‌پردازد. این منطقه توسط نیروهای اسرائیلی هدف قرار گرفته و قرار است به یک آموزشگاه نظامی تبدیل شود. فیلم با همکاری یک خبرنگار اسرائیلی به نام «یووال آبراهام» ساخته شده است، که به ادرا کمک می‌کند تا سرنوشت خود و جامعه‌اش را به تصویر بکشد. 

فیلم به‌طور مستقیم و بدون اغراق، واقعیت‌های تلخ زندگی فلسطینی‌ها تحت اشغال اسرائیل را نشان می‌دهد: تخریب خانه‌ها، جابجایی اجباری، خشونت شهرک‌نشینان و اعمال محدودیت‌های شدید بر زندگی روزمره. این مستند همچنین به رابطه‌ی پیچیده‌ی بین فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه همکاری بین آن‌ها می‌تواند صدایی قوی‌تر برای عدالت ایجاد کند. 

پس از اعلام برنده‌شدن «هیچ سرزمین دیگر» در مراسم اسکار، واکنش‌های مختلفی از سوی مقامات و منتقدان اسرائیلی و بین‌المللی مطرح شد. 

«میکی زوهار»، وزیر فرهنگ اسرائیل، در پستی در پلتفرم ایکس (توییتر سابق) این رویداد را «لحظه‌ای غم‌انگیز برای دنیای سینما» توصیف کرد. او اظهار داشت که سازندگان فیلم به جای نشان دادن «پیچیدگی‌های واقعیت اسرائیل»، ترجیح داده‌اند روی روایت‌هایی تمرکز کنند که تصویر اسرائیل را در برابر مخاطبان بین‌المللی «مخدوش» می‌کند. زوهار افزود: «افترا به اسرائیل و استفاده از آن برای تبلیغات در سطح بین‌المللی هنر نیست». 

از سوی دیگر، بسیاری از فعالان حقوق بشر و منتقدان سینمایی از این انتخاب استقبال کردند و آن را گامی مهم در راستای افزایش آگاهی جهانی درباره‌ی وضعیت فلسطینی‌ها دانستند. 

یک روایت صادقانه 

فیلم «هیچ سرزمین دیگر» نه‌تنها به‌دلیل موضوع جنجالی‌اش، بلکه به‌لطف ساختار قدرتمند و روایت صادقانه‌اش مورد تحسین قرار گرفته است. «آدریان هورتون»، منتقد گاردین، در نقد پنج‌ستاره‌ای خود این فیلم را «مستقیم و کاملاً خشم‌آور» توصیف کرد. 

فیلم با استفاده از تصاویر آماتور و لحظات ثبت‌شده توسط باسل ادرا، واقعیت‌های خشونت‌بار زندگی تحت اشغال را به‌طور بی‌پرده نشان می‌دهد. صحنه‌هایی مانند تخریب خانه‌ها توسط بولدوزرها، پر کردن چاه‌ها با سیمان توسط نیروهای اسرائیلی و خشونت شهرک‌نشینان، بیننده را با واقعیت‌های تلخ این درگیری طولانی‌مدت مواجه می‌کند. 

یکی از نقاط قوت فیلم، گفت‌وگوهای صمیمی بین باسل ادرا و یووال آبراهام است که به‌طور ظریف عدم تعادل قدرت بین فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها را نشان می‌دهد. این گفت‌وگوها همچنین امید به همکاری و همزیستی مسالمت‌آمیز را زنده نگه می‌دارد.

ادرا در ابتدای فیلم به زبان عربی می‌‌گوید: «من زمانی شروع به فیلم‌برداری کردم که ما شروع به پایان کردیم». از طریق شهادت او و پدرش، فیلم به‌طور خلاصه هم زندگی روزمره‌ی آرام جامعه‌ی عمدتاً کشاورزی «مسافر یطا» ـ مجموعه‌ای از ۲۰ روستای فلسطینی در لبه‌ی کوهستانی جنوبی کرانه‌ی باختری ـ و هم مبارزه‌ی نسلی برای حفظ آن در برابر اشغال روزافزون و خشونت‌بار اسرائیل را به تصویر کشیده می‌شود.

فیلم در سال ۲۰۲۲ آغاز می‌شود، زمانی که پس از ۲۲ سال مبارزه‌ی حقوقی، دادگاه عالی اسرائیل به اخراج ساکنان فلسطینی حکم می‌دهد و کارزار رسمی تخریب آغاز می‌شود. ادرا و همکارانش در این فیلم با ذکر جزئیات این کارزار را مستند می‌کنند. بخش عمده‌ی این فیلم ۹۵ دقیقه‌ای به زبان‌های عربی و عبری است.

چالش‌های توزیع فیلم

علیرغم تحسین‌های فراوان، این فیلم نتوانست در ایالات متحده پخش‌کننده رسمی پیدا کند و به‌جای آن به‌صورت مستقل در نزدیک به ۱۰۰ سینما اکران شد. یووال آبراهام، یکی از کارگردانان فیلم، در مصاحبه‌ای با «ددلاین» گفت:

«هیچ سرزمین دیگر» نه‌تنها یک اثر سینمایی قدرتمند، بلکه یک بیانیه‌ی سیاسی قوی است که از جهان می‌خواهد به بی‌عدالتی‌های جاری در کرانه‌ی باختری و غزه توجه کند. این فیلم با وجود تمام چالش‌ها و مخالفت‌ها، توانست جایزه‌ی اسکار بهترین فیلم مستند را از آن خود کند و توجه جهانیان را به وضعیت فلسطینی‌ها جلب کند. 

در حالی که برخی این فیلم را «افترا به اسرائیل» می‌دانند، بسیاری دیگر آن را صدایی ضروری برای عدالت و آزادی می‌خوانند. به‌رغم تمام ناامیدی‌هایی که فیلم به تصویر می‌کشد، «هیچ سرزمین دیگر» هنوز هم امید به آینده‌ای بهتر را زنده نگه می‌دارد ـ آینده‌ای که در آن فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها می‌توانند در صلح و برابری زندگی کنند.