آمریکا به دنبال تشدید فشار بر ایران: بازرسی نفتکش‌ها در دریا

ترامپ قول داده است که کمپین «فشار حداکثری» را برای منزوی کردن ایران از اقتصاد جهانی و کاهش صادرات نفت این کشور به صفر، از سر بگیرد تا مانع دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای شود. او در هفته‌های اول دوره دوم ریاست‌جمهوری خود، دو موج تحریم جدید علیه ایران اعمال کرد که شرکت‌ها و ناوگان موسوم به «سایه» شامل نفتکش‌های نفتی فرسوده را هدف قرار داد. این ناوگان بدون بیمه نفت خام کشورهای تحریم‌شده را حمل می‌کند. این اقدامات تا حد زیادی با اقدامات محدودی که در دوران ریاست‌جمهوری جو بایدن انجام شد، همسو بوده است. در آن دوران، ایران موفق شد از طریق شبکه‌های قاچاق پیچیده، صادرات نفت خود را افزایش دهد.

رویترز به نقل از شش منبع که به دلیل حساسیت موضوع نخواستند نامشان فاش شود، نوشته است مقامات ترامپ اکنون در حال بررسی راه‌هایی هستند که کشورهای متحد بتوانند کشتی‌هایی را که از نقاط حساسی مانند تنگه مالاکا در آسیا و سایر مسیرهای دریایی عبور می‌کنند، متوقف و بازرسی کنند. این اقدام می‌تواند تحویل نفت خام به پالایشگاه‌ها را به تأخیر بیندازد و همچنین طرف‌های درگیر در تسهیل این تجارت را در معرض آسیب‌های اعتباری و تحریم‌ها قرار دهد.

دولت ترامپ قصد دارد بازرسی‌های دریایی را تحت نظارت ابتکار امنیت ضد گسترش سلاح‌های کشتار جمعی (PSI) که در سال ۲۰۰۳ راه‌اندازی شد و بیش از ۱۰۰ دولت آن را امضاء کرده‌اند، انجام دهد. این ابتکار با هدف جلوگیری از قاچاق سلاح‌های کشتار جمعی ایجاد شده است. دو منبع گفتند که شورای امنیت ملی آمریکا، که سیاست‌ها را در کاخ سفید تدوین می‌کند، در حال بررسی امکان بازرسی‌های دریایی است. مشخص نیست که واشنگتن تاکنون با هیچ یک از امضاکنندگان ابتکار امنیت ضد گسترش سلاح‌های کشتار جمعی تماس گرفته باشد تا تمایل آن‌ها برای همکاری با این پیشنهاد را آزمایش کند.

عواقب احتمالی

تلاش‌های قبلی برای توقیف محموله‌های نفتی ایران، با واکنش‌های تلافی‌جویانه ایران مواجه شده است. آمریکا در سال ۲۰۲۳، تحت دولت بایدن، حداقل دو محموله نفتی ایران را متوقف کرد. این اقدام باعث شد ایران کشتی‌های خارجی، از جمله یک کشتی اجاره‌ای توسط شرکت شورون (Chevron Corp)، را توقیف کند که منجر به افزایش قیمت نفت خام شد.

از سرگیری سریع صادرات نفت از منطقه نیمه‌خودمختار کردستان عراق می‌تواند به جبران کاهش صادرات نفت ایران کمک کند. رویترز پیش از این گزارش داده بود که کاخ سفید فشار زیادی بر عراق وارد می‌کند تا اجازه دهد صادرات نفت کردستان از سر گرفته شود، در غیر این صورت با تحریم‌هایی مشابه ایران مواجه خواهد شد.

بر اساس برآوردهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا، علیرغم تحریم‌های آمریکا در سال‌های اخیر، صادرات نفت ایران در سال ۲۰۲۳، ۵۳ میلیارد دلار و در سال قبل از آن ۵۴ میلیارد دلار درآمد داشته است که بیشتر آن از طریق تجارت با چین بوده است.

ایران برای درآمد حیاتی خود به صادرات نفت به چین وابسته است. روسیه، که با محدودیت‌هایی در صادرات نفت و تحریم‌های گسترده غرب مواجه است، به طور مشابه بر ارسال نفت به خریداران در چین و هند متمرکز شده است.

فنلاند و سایر کشورهای نوردیک در ماه‌های اخیر درباره خطرات کشتی‌هایی که نزدیک سواحل آن‌ها حرکت می‌کنند و خطرات زیست‌محیطی ناشی از نشت نفت در صورت وقوع حادثه هشدار داده‌اند.