انتخابات: توجه اندکی هم به معلولان برای گرفتن رأی، سپس فراموشی

در گزارش هفتگی این هفته زمانه(۶ تیر ۱۴۰۳) به سخنان مدیر کمپین معلولان در مورد جای خالی معلولان در برنامه­‌های انتخاباتی کاندیداها اشاره شد. در کمال تعجب و با وجود اینکه معلولان (بدون در نظر گرفتن خانواده‌های آن‌ها)، بزرگترین جمعیت اقلیت کشور به شمار می‌روند، به جز در بیانیه‌ای مختصر که یکی از نامزدهای ریاست جمهوری منتشر کرد، در مناظره‌ها و بیانیه‌ها، هیچ صحبتی از معلولان به میان نیامد، تا جایی که بعضی از خبرگزاری‌ها، با تیترهایی همچون جای خالی وضعیت «معلولان»" در برنامه‌های نامزدهای ریاست‌جمهوری، به این مسئله اشاره کردند.

یحیی سخنگویی، معاون اسبق امور توانبخشی سازمان بهزیستی، ۳ تیرماه ۱۴۰۳ در مصاحبه با تسنیم گفت:

۱۴۰۳

با وجود اینکه دست‌کم تعداد اندکی از خبرگزاری‌ها همانند موردی که ذکر شد، به بی‌توجهی نامزدها و ستادهای آنان به معلولان و عدم ارائه‌ی راهکاری عملی در راستای بهبود شرایط معلولان کشور توسط آنان، انتقاد کرده‌اند، به جز بیانیه‌ی مسعود پزشکیان در مورد معلولان، خبری در این‌باره به گوش نرسید. در متن این بیانیه، تنها به بیان کلیاتی شعارگونه مثل ایجاد عدالت و برابری، توجه به نیازهای افراد معلول، بهبود کیفیت زندگی آنان و ایجاد محیطی بدون تبعیض برای معلولان بسنده شده و هیچ راهکار علمی و عملی برای تحقق این شعارها در برنامه‌ی این نامزد و سایر نامزدها وجود ندارد. شاید انتشار چنین بیانیه‌ای تنها با هدف جذب رأی معلولان و فرار از اتهام بی‌توجهی به آنان صورت گرفته است. بدیهی است که صحبت کردن احتمالی سایر نامزدها از دغدغه‌های معلولان، پس از این بی‌توجهی‌ها و بی‌برنامگی‌ها هم برای فرار از همین اتهام و به نوعی نوشدارو بعد از مرگ سهراب باشد.

این نوع بی‌توجهی به معلولان مسئله‌ای جدید نیست بلکه روندی تکراری است که از اول انقلاب تاکنون و در هر دوره‌ای از انتخابات تکرار شده است. در تاریخ مناظره‌ها و بیانیه‌های انتخاباتی در حدود پنج دهۀ گذشته، هیچ راهکار جامع و عملیاتی برای حل مشکلات معلولان، توسط نامزدهای ریاست جمهوری ارائه نشده است. اشاره‌ای مختصر به معلولان، سر دادن شعارهای توخالی و استفاده‌ی تبلیغاتی از آنان، تنها نسبتی است که می‌توان میان انتخابات و این قشر از جامعه برقرار کرد. دولت احمدی‌نژاد، روحانی و رئیسی، شاهدمثال‌هایی مناسب بر اثبات این دعوی‌اند. با اینکه هر سه رییس‌جمهور گذشته، پیش از رسیدن به ریاست‌جمهوری و پس از آن در مناسبت‌هایی مثل روز جهانی معلولان، با لحنی پرمنت، خود را ناجی معلولان معرفی کرده و وعده‌ی حل مشکلات آنان را سر داده بودند، در سال‌های گذشته وضعیت معلولان روزبه‌روز وخیم‌تر شده است.

۱۳۸۴

پس از اینکه محمود احمدی‌نژاد با وعده‌هایی مثل بهبود شرایط معیشتی معلولان و کم کردن هزینه‌های درمانی و... بر سر کار آمد، موجی از امید در جامعه‌ی معلولان ایجاد شده بود که پس از یک دوره‌ی ریاست‌جمهوری او، این امید به یأس بدل گشت. تا جایی که تعدادی از تشکل‌های معلولان با نامه‌ای به رییس‌جمهور و رییس فراکسیون حمایت از حقوق معلولان مجلس، به اجرایی نشدن قانون استخدام سه درصدی معلولان و نادیده گرفتن حقوق آنان توسط دستگاه‌های دولتی اعتراض کردند.

همت محمودنژاد، رییس جامعه معلولان، در مصاحبه‌ای گفت:

۱۳۹۲

حسن روحانی هم با انتشار چند بیانیه و ذکر نام معلولان در کارزارهای انتخاباتی خود، قول حل مشکلات آنان را داده بود. در یکی از بیانیه‌های خود، گفته بود:

اما پس از گذشت چند سال از ریاست جمهوری‌اش، معلولان به انحاء مختلف، از بی‌توجهی رییس‌جمهور به این قشر از جامعه انتقاد کردند که این انتقادها با تیترهایی مثل رئيس جمهور وعده‌هاي انتخاباتي خود در خصوص معلولين را فراموش كرده است و یا جمعی از معلولان: آقای روحانی وعده‌هایتان برای حل مشکل معلولان چه شد؟، در رسانه‌های مختلف انعکاس یافت. جالب اینجاست که در آستانه‌ی انتخابات دومین دوره‌ی ریاست جمهوری روحانی و در حالی که او هنوز به وعده دادن به معلولان ادامه می‌داد، یکی از خبرگزاری‌ها، طی مصاحبه‌ای با یکی از افراد جامعه‌ی معلولان با لحنی تند نوشت: معلولان دیگر به روحانی رای نمی‌دهند؛ مردم فریب وعده‌های تبلیغاتی او را نخورند. خلاصه‌ی صحبت‌های این فرد معلول که حاکی از بی‌توجهی روحانی به وعده‌های انتخاباتی‌اش در خصوص معلولان است، بدین شرح است:

۱۴۰۰

رییسی نیز در شعارهای انتخاباتی خود، توجه به نیازمندی‌ها و مشکلات معلولان و سالمندان، زنان بی‌سرپست و عموم محرومان در حوزه سلامت را از مهمترین اولویت‌های دولت مردمی خود عنوان کرده بود. پس از ریاست جمهوری خود نیز چند باری با لحنی انقلابی، دستوراتی را همچون این مورد که قانون حمایت از معلولان باید به سرعت و به طور جامع و کامل اجرایی شود، صادر کرده بود. حالا پس از گذشت دوران این دولت‌ها یکی پس از دیگری، پوچ بودن شعارهای انتخاباتی بر معلولان معلوم شده است.

نکتۀ مهمی که می‌توان از رفتار دوسویه‌ی معلولان و نامزدهای ریاست جمهوری در این دوره از انتخابات استنتاج نمود، رسیدن به درکی مشترک از سوی هر دو طرف است؛ اینکه نه معلولان باور به تغییر شرایط توسط رییس جمهور یا نهادی دیگر دارند و نه نامزدهای ریاست جمهوری، ادعای داشتن برنامه یا اراده‌ای برای تغییر شرایط آنان را دارند.

سکوت داوطلبان ریاست‌جمهوری و انتقاد جامعه‌ی معلولان از این سکوت، در واقع بیانگر همین امر است. چنین شرایطی را می‌توان نتیجه‌ی فضای کلی حاکم بر جامعه دانست. فضایی که در آن، حکومت با تمام قوا و با طراحی بازی‌های تکراری همچون رقابت جناح چپ و راست، تنها به دنبال چاره‌ای برای بحران عدم مشروعیت و کشاندن مردم پای صندوق‌های رأی است. در چنین بستری، بازیگران این نمایش که همین نامزدها و جناح‌های موافق یا مخالف آنان هستند، آنقدر در تحقق این هدف کلی حکومت غرق شده‌اند، که در این میان جایی برای فکر کردن و پرداختن به مشکلات معلولان، به عنوان قشری که سزاوار احقاق حقوق خویش‌اند، نمانده است.

از سوی دیگر، به نظر می‌رسد رفتارهای نامناسب حکومت با معلولان در یک سال اخیر مثل ضرب و شتم آنان مقابل سازمان برنامه و بودجه و یا دستگیری مدیر کمپین معلولان توسط نهادهای امنیتی، سکه‌ی حکومت را برای معلولان رو کرده باشد و به همین سبب نامزدها با آگاهی نسبت به این موضوع، زحمت شعارافشانی در باب بهبود شرایط معلولان را به خود نمی‌دهند.

در مصاحبه‌ای دیگر، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران، موسوی چلک، انتقاد خود از عملکرد نامزدهای ریاست جمهوری را اینگونه بیان کرده است:

این آرزو هم البته  برآورده نشد. گفته‌های رسانه‌های دولتی نسبت به معلولان و جبهه‌گیری آنان در برابر انتخابات، پرده از رفتار پارادوکسیکال حکومت در مواجهه با معلولان برمی‌دارد. رسانه‌های دولتی و خبرگزاری‌ها و نهادهایی مثل بهزیستی، از دو طریق از معلولان برای مقاصد سیاسی خود استفاده می‌کنند. دعوت از آنان برای شرکت در انتخابات و ادعای حضور حداکثری معلولان در انتخابات. با هر منطقی که به قضیه نگاه کنیم، این بی‌توجهی و این دعوت برای حضور در انتخابات، یکجا جمع نمی‌شود. انتشار اخباری مبنی بر تسهیل حضور افراد دارای معلولیت در شعب رأی‌گیری انتخابات و یا ایجاد زمینه‌های لازم برای حضور افراد معلول یا دارای شرایط خاص در شعب اخذ رأی، که در انتخابات مجلس دوره‌ی اخیر هم شاهد بودیم، این سوال را پیش می‌کشد که اگر توانایی مناسب‌سازی در حوزه‌های اخذ رأی وجود دارد، چرا اماکن تفریحی، اداری، آموزشی و سایر مکان‌ها، مناسب‌سازی نمی‌شود؟ به همین نسبت استفاده‌های تبلغاتی از معلولان با تیترهایی مثل حضور پرشور معلولان پای صندوق‌های رأی یا تجلی حضور افراد دارای معلولیت در انتخابات، حدأقل برای معلولان ثمری در پی نخواهد داشت.