ایلان ماسک، نخستین تریلیاردر در ۲۰۲۷ میلادی: چگونه ثروتمندترین مردمان جهان بانی فروپاشی اقلیمی شده‌اند؟

یک گزارش در اولین هفته سپتامبر ۲۰۲۴ گفت ایلان ماسک، از ثروتمندترین مردمان زمین، در مسیر این است تا در ۲۰۲۷ میلادی، نخستین تریلیاردر جهان باشد؛ یعنی ثروت کنونی حدود ۲۵۱ میلیارد دلاری‌اش، چهار برابر شده و به فراتر از یک‌ هزار میلیارد دلار برسد.

رسانه بریتانیایی گاردین با انتشار این خبر نوشت که ثروت ماسک، سالانه در میانگین ۱۱۰ درصد رشد می‌کند و در فاصله‌ای کوتاه با او، ثروت گوتام ادانی، ثروتمندترین انسان هند سالانه در میانگین ۱۲۳ درصد رشد می‌کند و او در آستانه این است تا در ۲۰۲۸ میلادی، دومین تریلیاردر جهان باشد.

یک راه درک اعداد بزرگ، مقایسه آنها با ثانیه است. در این مقایسه، یک میلیون ثانیه کمی بیشتر از ۱۱ روز می‌شود و یک میلیاردر ۳۱ سال خواهد بود. یک تریلیون، نزدیک به ۳۳هزار سال می‌شود.

افزایش ثروت تواناترین مردمان زمین در حالی است که اکثریت بقیه مردم، هر سال فقیرتر می‌شوند. در کنار آن، ما در جهانی زندگی می‌کنیم که حد معینی از منابع طبیعی دارد.

نشانه‌های فراگیر فروپاشی اقلیمی در سراسر زمین

همزمان با اعلام خبر گاردین، مشهد یکی از آسیب‌پذیرترین نقاط ایران در موضوع فروپاشی خاک به‌واسطه امتداد خشکسالی و نابودی منابع آب اعلام شد. آسیب‌های ناشی از تغییر رفتارهای آب‌وهوایی، به آثار باستانی ایران از جمله تخت‌جمشید رسیده است.

در فصل بهار قاره آمریکای جنوبی، محدوده جنگل‌های آمازون امسال تاکنون شاهد ۳۴۶هزار آتش‌سوزی بوده است و زمانی که خبر گاردین منتشر شد، چندین کشور این قاره زیر دود این جنگل‌سوزی‌ها پنهان بودند.

سازمان ناسا یا اداره ملی هوانوردی و فضای دولت فدرال آمریکا، تابستان ۲۰۲۴ میلادی را گرم‌ترین تابستان تاریخ معاصر بشر اعلام کرد. به‌فاصله‌ای کوتاه، سازمان نوآ یا اداره ملی اقیانوسی و جوی دولت فدرال آمریکا اعلام کرد که ماه اوت برای ۱۵مین ماه پیاپی، گرم‌ترین اوت تاریخ معاصر بوده است.

تمامی این تغییر رفتارهای آب‌وهوایی در کره خاکی، به‌خاطر فعالیت‌های صنعتی و سبک زندگی آدمی رخ می‌دهد. زمین اگر پدیده گلخانه‌ای را نداشت، شاید فقط سیاره‌ای یخ زده بود. به‌واسطه انباشت گازهای گلخانه‌ای در جو زمین، فصل‌های مختلف و اقلیم‌های گوناگون بر کره خاکی شکل گرفته‌اند.

مصرف بی‌واسطه سوخت‌های فسیلی (شامل زغال‌سنگ، نفت و گاز طبیعی) در کنار دیگر آسیب‌های گسترش تمدن انسانی، از جمله تولید گسترده گاز متان، از دامداری‌های صنعتی گرفته تا کوه‌های زباله، بانی این شده‌اند تا دمای میانگین زمین به‌جای اینکه چهار دهم درجه کاهش پیدا کند، هم‌اکنون ۱۵ ماه پیاپی باشد که در حدود ۱٬۵ درجه سانتی‌گراد در مقایسه با بیش از عصر صنعتی شدن، گرم‌تر شده است.

با وجود اینکه تمامی مردمان زمین را مقصر گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی ناشی از آن معرفی می‌کنند، همه ما به‌یک اندازه در این موضوع مقصر نیستیم. در حقیقت، بخش‌های فقیرتر مردم، به‌خصوص در اقتصاد کشورهای جنوب، بانی این همه استفاده از سوخت‌های فسیلی نبودند و نیستند. در مقابل آن، ثروتمندترین مردم زمین، بیشترین تقصیر را در این میان به دوش می‌کشند.

ما هم‌اکنون شاهد احتمال گذر از آستانه ۱٬۵ درجه سانتی‌گراد، یا هدف پیمان اقلیمی پاریس هستیم و نگرانی‌هایی از افزایش بیشتر دمای میانگین زمین وجود دارد.

سه درجه گرمایش با زندگی و حیات در زمین چه می‌کند؟

مجموعه‌ای از پژوهشگران اقلیمی زیرنظر کلائوس وایگنات، متخصص آلمانی اقتصاد و سیاست، کتاب منبع آزاد (دسترسی عمومی بدون پرداخت پول) «سه درجه بیشتر، تاثیرهای فصل گرم و اینکه طبیعت چگونه می‌تواند به ما کمک کند تا مانعش بشویم» را منتشر کردند. آستانه سه درجه سانتی‌گراد، تخمین سازمان ملل متحد از وضعیت گرمایش زمین در پایان این قرن میلادی است.

نویسندگان در صفحه چهار کتاب می‌گویند که تمدن بشر، آن‌چنان به گرمایش زمین شدت بخشیده است که به احتمال زیاد، عصر یخ‌بندان بعدی که در محدوده ۵۰ هزار سال دیگر قرار بود شکل بگیرد، دیگر ممکن نخواهد بود. شبیه‌سازی‌های رایانه‌ای به دانشمندان می‌گویند که احتمال این وجود دارد تا با گذر از آستانه ۳ درجه سانتی‌گراد، تا حدود نیم میلیون سال دیگر شاهد دوره کاهش دمای میانگین زمین و شکل‌گیری عصر یخ‌بندان نباشیم.

انسان هوشمند، یا ما، یک گونه جانوری پستاندار است. یعنی در یک محدوده دمایی مشخص می‌تواند زنده بماند. مشابه همین را می‌توان برای عمده حیات بر کره خاکی هم گفت: برای زنده ماندن، حیات به تعادل اقلیمی احتیاج دارد؛ تا مقدار مشخصی اکسیژن در اتمسفر باشد، تا غذا بتواند رشد کند و در اختیار بقیه موجودات قرار بگیرد، تا رها از دوره‌های گرمای شدید، خشکسالی‌های طولانی‌مدت و سیلاب‌های ویرانگر، بتوان برای بقا، تولید مثل کرد.

گرمایش زمین ناشی از فعالیت‌های صنعتی و سبک‌ زندگی آدمی، تعادل را به‌تدریج از کره خاکی می‌گیرد. در نیم میلیون سال پیش‌رو و با وضعیت اقلیمی‌ای که خلق کرده‌ایم، احتمال اینکه انسان هوشمند منقرض شده باشد، کم نیست.

چرا ثروتمندترین‌ها مقصرند؟

امسال یک ازدواج بین دو خانواده ثروتمند‌تر هند، خبر رسانه‌های جهان شد. صدها میلیون دلار فقط خرج جشن‌های پیش از مراسم ازدواج شد. یک مثال از سبک زندگی ثروتمندترین‌های زمین که همزمان، عمده ثروت تولیدی تمدن بشر را به نام خود سند می‌زنند. یعنی در حالی که نزدیک به پنج میلیارد نفر از مردم زمین هر سال فقیرتر می‌شوند، ثروت آنها همچنان رشد دارد. در مثال ماسک، سالی ۱۱۰ درصد بیشتر می‌شود.

یعنی اگر پول را به‌عنوان واحد رشد در نظر بگیریم، افزایش ثروت این افراد، نشان‌گر این است که عمده ویرانی طبیعت برای کسب سود، نصیب آنان می‌شود به جای اینکه در اختیار بهبود وضعیت جامعه و ساخت یا بهبود زیرساخت‌های زندگی بشود.

برای مقابله با ثروت راهکارهای گوناگونی توسط برجسته‌ترین اقتصاددان‌های جهان عرضه شده‌اند اما اجرا نمی‌شوند تا پول از سیاست خارج شود و لابی‌گری شفافیت کامل پیدا کند. تا آن زمان، خبر ثروتمندتر شدن افرادی مانند ماسک، نشان از بهبود وضعیت جامعه نیست، بلکه نشانه‌ای از آینده‌ای تاریک‌تر در پیش روی ماست. آینده‌ای که می‌توان جلوی رخ دادنش را همین‌الان گرفت.