بهاء الجمال، چهره مقاومت علیه تحریر شام در سوریه، کیست؟

در شرایطی که توجه رسانه‌ها معطوف به  سفر وزیران خارجه آلمان و فرانسه به سوریه و دیدار آنها با احمد الشرع بود، ویدئویی چند دقیفه‌ای در شبکه‌های اجتماعی عرب‌زبان به سرعت دست‌به‌دست می‌شد: مردی با کاپشن سیاه و کلاه سفید که با تلفن همراه خود به سوال های رووداو (رسانه کردی در عراق) در مورد درباره آخرین تحولات سویدا پاسخ می‌داد.

اطلاعات چندانی در مورد این چهره که بهاء الجمال نام دارد در دست نیست؛ می‌دانیم اما او فرمانده نیروهای مسلح دروزی در سویداست.

در رسانه‌های اجتماعی، حالا بسیاری او را چهره‌ ایستادگی و مقاومت در برابر هیئت تحریر شام می‌دانند. بهاء الجمال مدعی است که نیروهای تحت فرماندهی‌اش دو روز پیش از هیئت تحریر شام وارد دمشق شده‌اند و تاکید می‌کند که او و نیروهای دروزی‌اش مصمم هستند کنترل سویدا را حفظ کنند. 

دروزی‌ها اکثریت جمعیت استان سویدا و حدود ۵ درصد جمعیت سوریه را تشکیل می‌دهند.

استان سویدا تا حد زیادی از جنگ سوریه که منجر به کشته شدن نیم میلیون نفر، زخمی شدن صدها هزار نفر و ویران شدن بخش‌هایی از این کشور شد، دور ماند. رژیم اسد کمابیش این منطقه را به حال خود واگذاشت. اما دروزی‌ها از مطالبه تغییر حکومت دست نکشیدند. در ماه‌‌های اوت و سپتامبر ۲۰۲۳، دور جدیدی از اعتراضات در این منطقه رخ داد که طی آن معترضان به دفاتر محلی حزب حاکم بعث یورش بردند و حتی مجسمه حافظ اسد را پایین کشیدند.

پس از سقوط حکومت بشار، گروه‌های مسلح مختلف سویدا شامل رجال کرامت، لواء الجبل، تجمع أبناء الجبل، و  قوات شیخ کرامت یک «اتاق عملیات مشترک» تشکیل داده‌اند که عملا این منطقه را اداره می‌کند. بهاء الجمال مرد مقتدر این اتاق عملیات و فرمانده نیروهای مسلح دروزی در شهر سویدا است.

سویدا‌‌: سوریه دموکراتیک و غیرمتمرکز یا خودمختاری؟

بهاء الجمال از خانواده‌ای مشهوری می‌آید که به‌طور سنتی یکی از رهبران قبیله ای در سویدا بوده است. او در ابتدا در دهه ۲۰۱۰ عضو گروه مسلحی به نام رجال کرامت تحت رهبری یک شیخ دروزی بود. سپس چند سال بعد، خودش گروه قوات شیخ کرامت را تأسیس کرد.

او در این مصاحبه روددا با خونسردی خود را نماینده جامعه درونی سویدا معرفی می‌کند و می‌گویدکه سویدا فرماندهان نظامی خاص خود را دارد که قادر به مدیریت و کنترل امنیت این منطقه هستند.

هفته گذشته، نیروه‌های مسلح در سویدا مانع از ورود کاروان نظامی وابسته به نیروهای هیئت تحریر شام به این منطقه شدند. به گفته بهاء الجمال، جلوگیری از ورود نیروهای سوری به سویداء به این دلیل بوده که هیچ‌ هماهنگی‌ای با «اتاق عملیات» سویدا یا شیخ عقل دروزی‌ها انجام نشده است. «شیخ عقل» نام رهبر عقال، رجال دینی جامعه دروزی، است.

او در این باره توضیح داد:‌ «به هیچ  گروه و جریانی، چه بزرگ و چه کوچک به لحاظ نیرو، اجازه ورود به استان سویدا را نمی‌دهیم». 

او هشدار داد که در صورت هرگونه تعدی یا تجاوز، جامعه دروزی درخواست «فدرالیسم» خواهد کرد.

بهاء الجمال همین تاکید کرد که «سویدا هیچ استاندار تحمیلی از جانب دمشق را نخواهند پذیرفت.» دولت موقت سوریه یک زن به نام محسنه المخیثاوی  را به‌عنوان استاندار جدید این استان منصوب کرده است؛ او که از دروزی‌های سوریه است، پیش‌تر ریاست یک بانک را در سویدا بر عهده داشته است.

به گفته بهاء الجمال، جامعه دروزی تمایلی به نبرد با هیئت تحریر شام ندارد، اما اگر چیزی به آنها «تحمیل» شود، آماده‌اند که «انقلابی مضاف بر انقلاب کنونی» راه بیندازند.

جامعه دروزی در سویدا به‌طور مشخص خواستار قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت مصوب ۲۰۱۵ است که بر تشکیل دولتی قانونی، فراگیر و غیر فرقه‌ای بر پایه انتخاباتی آزاد و عادلانه در سوریه تاکید دارد. شرط تحقق ایده یک سوریه دموکراتیک و غیر متمرکز اما این است که دمشق به اداره امور به شکل محلی، بدون حضور نظامی یا ساختار سلسله‌مراتبی اداری و کنترل بالادستی، تن دهد. اگر هیئت تحریر شام چشم بر این مطالبه بنیادی دروزی‌ها ببندد، آنها نیز ممکن است در همان راهی قدم بگذارند که جامعه کرد شمال شرق سوریه طی کرده است، یعنی مسیر خودمختاری.

دروزی‌ها در یک چهارراه مرزی میان اسرائیل، لبنان، اردن و سوریه زندگی می‌کنند و خودمختاری آنها نظر به امکان مداخله و سوء‌استفاده دخالت احتمالی اسرائیل وضعیت ژئوپلیتیک پیچیده‌تری در مقایسه با روژاوا به‌وجود خواهد آورد، به‌ویژه که اسرائیل کنترل خود را بر بلندی‌های جولان گسترش داده و در خاک سوریه پیش‌روی کرده است.

«هیچ‌کس نمی‌داند چه چیز ممکن است در کشور رخ دهد»، به‌ویژه در این دوره گذار سیاسی؛ این گفته خود بهاء الجمال است. 

او در پاسخ به سوال خبرنگار درباره تعداد نیروهای نظامی و مبارزان موجود در سویدا از ارائه اطلاعات خودداری کرد و گفت که جامعه دروزی ترجیح می‌دهد جزئیات مرتبط با امنیت، تسلیحات و تجهیزات دفاعی خود را محرمانه نگه دارد.