اردوغان چگونه علیه مخالفان عمل می‌کند؟

در ترکیه موج جدیدی از سرکوب‌ها آغاز شده است. تقریباً هر روز افراد زیادی دستگیر می‌شوند. این بازداشت‌ها شامل هنرمندان، روزنامه‌نگاران، تجار و به‌ویژه سیاستمداران می‌شود.

فشار نظام قضایی افزایش یافته است. انتقاد از دولت رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه اغلب تحمل نمی‌شود و نتیجه آن مجازات‌های شدید زندان است. در این میان، اتهام‌هایی مانند «حمایت از تروریسم» مکرراً مطرح می‌شود.

مدیر مزاحم

در میانه ماه ژانویه، عایشه باریم دستگیر شد. این تهیه‌کننده و نماینده هنرمندان چهره‌ای شناخته‌شده در صنعت پررونق فیلم ترکیه است. او سال‌هاست که بسیار موفق عمل کرده و با شمار زیادی از بازیگران مشهور قرارداد بسته و در سطح بین‌المللی نیز شبکه‌سازی خوبی کرده است. اتهام اصلی او تلاش برای براندازی عنوان شده است.

دلیل این اتهام: باریم در اعتراضات ضددولتی پارک گزی در سال ۲۰۱۳ شرکت کرده بود. هزاران شهروند دیگر نیز در این اعتراضات شرکت کرده بودند. همچنین گفته می‌شود که او با افرادی مانند عثمان کاوالا در ارتباط بوده که بعداً به دلیل این اعتراضات محاکمه شدند.

حبس ابد برای حمایت از اعتراضات

عثمان کاوالا، فعال فرهنگی و حقوق بشری از سال ۲۰۱۹ در زندان به‌سر می‌برد و به حبس ابد محکوم شده است. او نیز متهم به حمایت از اعتراضات گزی است. شورای اروپا بارها خواستار آزادی کاوالا شده‌ و روند دادرسی او را مورد انتقاد قرار داده‌ است.

عایشه باریم نیز اتهام‌ها علیه خود را رد می‌کند، اما این کار فایده‌ای ندارد. باریم تا به امروز در زندان به‌سر می‌برد. گمان می‌رود که موفقیت او با سریال‌های تلویزیونی بین‌المللی برای دولت دردسرساز بوده است.

وقتی فاتح کاپلان، قاضی دادگستری برای آزادی او تلاش کرد، علیه او نیز پرونده‌ای قضایی گشوده شد. در ترکیه، فضای ترس و ناامنی روز به روز بیشتر می‌شود. به‌نظر می‌رسد که هر کس ممکن است هدف قرار گیرد.

برکناری شهردارهای کُردتبار

در اواسط فوریه، دولت ترکیه بار دیگر یک شهردار طرفدار کردها را برکنار کرد: عبدالله زیدان، شهردار شهر وان در شرق ترکیه. دلیل این برکناری عضویت در یک سازمان تروریستی عنوان شده است. مجازات: سه سال و ۹ ماه حبس.

زیدان به حزب برابری و دموکراسی خلق‌ها (DEM) که از حقوق کُردها پشتیبانی می‌کند، تعلق دارد. این حزب پس از انتخابات محلی مارس ۲۰۲۴ تحت فشار بیشتری قرار گرفته است. بارها شهردارهای طرفدار کردها ـ نه فقط از این حزب ـ به اتهام‌های تروریستی از سمت خود برکنار شده‌اند.

رجب طیب اردوغان حزب «دِم» را بازوی حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) می‌داند که در ترکیه و بسیاری از کشورهای اروپایی به‌عنوان یک «سازمان تروریستی» شناخته می‌شود. حزب دِم این اتهام‌ها را رد می‌کند. پس از دستگیری زیدان، اعتراضات خیابانی رخ داد و نیروهای امنیتی به‌شدت با معترضان برخورد کردند و بیش از ۱۰۰ نفر دستگیر شدند.

زمان‌بندی غیرمعمول

زمان این موج دستگیری‌ها تعجب‌برانگیز است. زیرا در حال حاضر نشانه‌هایی از آشتی با کُردها وجود دارد. به‌زودی انتظار می‌رود که عبدالله اوجالان، بنیان‌گذار پ.ک.ک، بیانیه‌ای صادر کند. اوجالان از سال ۱۹۹۹ در زندان جزیره امرالی در دریای مرمره نزدیک استانبول به‌سر می‌برد.

ناظران پیش‌بینی می‌کنند که اوجالان ممکن است فراخوانی درباره آتش‌بس یا آشتی منتشر کند. درگیری‌های بین دولت ترکیه و پ.ک.ک در دهه‌های گذشته ده‌ها هزار کشته بر جای گذاشته است. اکنون ممکن است آغازی جدید و حرکت به سمت صلح در پیش باشد.

اما این موضوع احتمالاً رئیس‌جمهوری ترکیه را در تنگنا قرار می‌دهد. از یک سو، ممکن است حمایت رأی‌دهندگان کردتبار را برای او به‌همراه آورد و از سوی دیگر، این خطر وجود دارد که رهبری نظامی پ.ک.ک در عراق از این فراخوان اوجالان پیروی نکند. همچنین ممکن است نیروهای ناسیونالیست افراطی ترکیه علیه هرگونه توافق با اوجالان که از نظر آن‌ها منفور است، تبلیغ کنند.

به همین دلیل، یکی از مخالفان سرسخت مذاکرات، اومیت (امید) اوزداغ، رهبر حزب راست‌گرای افراطی «ظفر» (پیروزی)، در ماه ژانویه دستگیر شد. او متهم به توهین به رئیس‌جمهوری است.

باید از این منظر بازداشت‌های اخیر را دید. دولت اردوغان ممکن است برای به‌دست آوردن اهرم‌هایی در مذاکره از این دستگیری‌ها استفاده کند و همزمان از قدرت ناسیونالیست‌های افراطی بکاهد.

فشار بر بزرگترین حزب اپوزیسیون

حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP)، بزرگترین حزب اپوزیسیون، نیز بیش از پیش تحت فشار مقامات قضایی قرار گرفته است. این حزب در انتخابات محلی ۲۰۲۴ شکست سنگینی به حزب عدالت و توسعه (AKP) اردوغان وارد کرد و تقریباً در نیمی از شهرهای بزرگ از جمله استانبول، ازمیر و آنکارا، به قدرت رسید.

در این میان، به‌ویژه اکرم امام‌اوغلو، شهردار اخیراً انتخاب‌شده‌ی استانبول و از رهبران حزب جمهوری‌خواه خلق، برای حزب عدالت و توسعه دردسرساز شده است. این سیاستمدار محبوب بارها دولت و نظام قضایی را به‌دلیل دستگیری‌ها مورد انتقاد قرار داده است. این در حالی است که خود او نیز تحت تعقیب قضایی قرار دارد و ممکن است به پایان فعالیت سیاسی‌اش منجر شود.

نظام قضایی او را به توهین به مأموران و فساد متهم کرده است. امام‌اوغلو این اتهام‌ها را رد کرده است، اما محکومیت ممکن است او را از شرکت در انتخابات بعدی محروم کند. حتی ممکن است با چهار سال حبس مواجه شود. او به‌عنوان جدی‌ترین رقیب اردوغان در انتخابات بعدی شناخته می‌شود.

چرا دقیقاً اکنون؟

اما چرا سیستم قضایی ترکیه در این مقطع خاص علیه منتقدان ظاهری به‌شدت عمل می‌کند و محدودیت‌ها را تشدید کرده است؟ این امر ممکن است مانند بسیاری از مسائل در ترکیه، به رجب طیب اردوغان مربوط باشد. از آغاز هزاره جدید، این رهبر ۷۰ ساله حزب عدالت و توسعه سیاست ترکیه را تعیین کرده است.

اردوغان از سال ۲۰۱۴ رئیس‌جمهوری بوده و با همه‌پرسی قانون اساسی در سال ۲۰۱۷، تقریباً اختیارات نامحدودی به‌دست آورده است. اکنون به‌نظر می‌رسد که او به‌دنبال یک دوره ریاست‌جمهوری دیگر است که البته در قانون اساسی پیش‌بینی نشده است.

با برگزاری انتخابات زودهنگام (انتخابات عادی در سال ۲۰۲۸ برگزار می‌شود)، این طرح ممکن است موفق شود. اما برای این کار، او باید پارلمان را با اکثریت دو سوم منحل کند یا قانون اساسی را تغییر دهد. این کار تنها با موافقت احزاب مخالف امکان‌پذیر است. پس از آن، در انتخابات نیز باید پیروز شود.

با توجه به مشکلات زیادی که ترکیه با آن روبه‌روست، مانند بحران اقتصادی، تورم و بیکاری فزاینده، این امر تضمین‌شده نیست. رقبای قوی ممکن است خطرناک باشند. و این‌جاست که اکرم امام‌اوغلو دوباره وارد صحنه می‌شود.

امام‌اوغلو در حال حاضر در نظرسنجی‌ها پیشتاز است و ممکن است رقیبی خطرناک برای اردوغان باشد. در اطراف اردوغان، عصبیت افزایش یافته است، آن‌ها تلاش می‌کنند قدرت خود را نشان دهند و مخالفان را بترسانند یا حتی از صحنه خارج کنند.

بازداشت رئیس اتحادیه کارفرمایان

اکنون به‌نظر می‌رسد که هیچ‌کس در امان نیست. پلیس روز پنج‌شنبه ۲ اسفند / ۲۰ فوریه عمر اراس، رئیس اتحادیه قدرتمند کارفرمایان ترکیه (TÜSİAD) را در استانبول بازداشت کرد. او با سپردن وثیقه آزاد شد، اما باید در دادگاه حاضر شود.

عمر اراس در یک سخنرانی نظام قضایی ترکیه را مورد انتقاد قرار داده بود.

با در نظر گرفتن مجموعه‌ی این رویدادها، ترکیه ممکن است در آستانه دورانی پرتلاطم قرار داشته باشد.