از مسقط به رم؛ پیشرفت جدید در مذاکرات ایران با «آقای ترامپ»

لحن مقام‌های جمهوری اسلامی در توصیف آنچه روز شنبه گذشته در مسقط رخ داد بسیار مثبت است. در واشنگتن هم به نظر می‌رسد آن‌هایی که به دولت ترامپ نزدیکند یا مناصب کلیدی دارند از آنچه تا کنون رخ داده است رضایت دارند.

در تهران اما چرخش در کلام مقام‌های جمهوری اسلامی به شکلی کم‌سابقه دیده می‌شود. نمونه روشن آن سخنان ایرج مسجدی، معاون هماهنگ‌کننده سپاه قدس در مراسمی است که به مناسبت سالگرد کشته‌شدن سرداران ارشد سپاه در حمله اسرائیل به کنسولگری جمهوری اسلامی در دمشق بیان شد.

او از رئیس‌جمهوری آمریکا محترمانه و با عبارت «آقای ترامپ» یاد کرد و گفت:

او البته از پیشرفت مذاکرات میان ایران و آمریکا هم ابراز خوشحالی کرد و گفت امید دارد که به نتیجه خوبی برسد:

این موضعی کم‌یاب و متفاوت از سرداران کلیدی سپاه پاسداران در قبال هر گونه پنجره مذاکراتی میان تهران و واشنگتن در سال‌های گذشته بوده است.   

از عمان به رم: تغییر در قالب گفت‌وگوها

دور نخست این مذاکرات روز شنبه گذشته (۲۳ فروردین/ ۱۲ آوریل) به صورت غیررسمی و در فضایی که هر دو طرف  مثبت توصیف کرده‌اند در کشور عمان برگزار شد. به گفته یک عضو تیم مذاکره‌کننده ایران که با خبرگزاری تسنیم گفت‌وگو کرده، فضای مذاکرات «مثبت و رو به جلو» بود.

بر اساس گزارش اختصاصی اکسیوس، دولت ترامپ هم از روند مذاکرات در عمان رضایت دارد و به دنبال انتقال مذاکرات از مسقط به رم و تغییر از غیرمستقیم به قالبی مستقیم است؛ قالبی که در آن مقامات ایرانی و آمریکایی در یک اتاق بنشینند و بدون واسطه گفت‌وگو کنند. این تغییر قالب از سوی ایالات متحده آمریکا پیشنهاد شده است و اگرچه منابع ایرانی درباره آن با احتیاط برخورد کرده‌اند، اما نشانه‌هایی از تمایل هر دو طرف برای ادامه مسیر دیده می‌شود.

اما این گزارش‌ مدعی است که استیو ویتکاف، نماینده ویژه آمریکا، و عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، در مذاکرات شنبه گذشته در مسقط حدود ۴۵ دقیقه به صورت مستقیم گفت‌وگو کرده‌اند؛ گفت‌وگویی که مدت آن بیشتر از چیزی بود که در ابتدا اعلام شد. یکی از منابع مطلع آن را «مهم، جدی و عالی» توصیف کرده است.

روایت عراقچی از این بخش مستقیم وقایع روز شنبه مسقط اما این بود که در حد «سلام و احوال‌پرسی» و برای «به جا آوردن آداب دیپلماتیک» در پایان مذاکره با ویتکاف صحبت کرده است.

با این حال آنچه هر دو طرف بر آن اصرار دارند آن است که هر دو طرف گفت‌وگو را با بی‌اعتمادی آغاز کردند و به نقطه‌ای سازنده رسیدند.

در گزارش اکسیوس آمده است که مقامات ایرانی از خروج دولت ترامپ از توافق پیشین (برجام) انتقاد و نسبت به امکان تکرار این رفتار ابراز نگرانی کردند. در مقابل، طرف آمریکایی نیز نسبت به نیات ایران در مورد ماهیت برنامه هسته‌ای‌اش تردیدهایی را مطرح کرده است.

اینکه در دور دوم مذاکرات در رم یا هر پایتخت اروپایی دیگری دو طرف از مرحله بیان گلایه‌ها عبور کنند و به چارچوبی برای توافق احتمالی دست یابند به نظر کلیدی می‌آید.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، روز یک‌شنبه در گفت‌وگو با خبرنگاران در هواپیمای اختصاصی ریاست‌جمهوری  اعلام کرد که به‌زودی درباره ایران تصمیم‌گیری خواهد کرد. او گفت:

ترامپ همچنین روز یکشنبه جلسه‌ای با استیو ویتکاف برگزار کرد تا در جریان جزئیات مذاکرات قرار گیرد. ویتکاف همچنین گزارش کاملی از گفت‌وگوها را در اختیار ران درمر، وزیر امور استراتژیک اسرائیل، قرار داده است. به گفته مقامات اسرائیلی، آن‌ها همچنان به نتیجه‌بخش بودن مذاکرات بدبین هستند و به دولت آمریکا فشار می‌آورند تا در صورت شکست مذاکرات، گزینه نظامی را به‌صورت جدی روی میز داشته باشد.

چالش غنی‌سازی اورانیوم

یکی از مسائل اصلی مطرح‌شده در مذاکرات، مسئله غنی‌سازی ۶۰ درصدی اورانیوم توسط ایران است. منابع آمریکایی گفته‌اند که واشنگتن انتظار دارد ایران در آینده نزدیک گام‌هایی برای کاهش سطح غنی‌سازی بردارد. یکی از این گام‌ها می‌تواند «رقیق‌سازی» (downblending) ذخایر اورانیوم با غنای بالا باشد که اکنون طبق برخی برآوردها می‌تواند برای ساخت تا شش بمب هسته‌ای کافی باشد.

در مقابل، سخنگوی وزارت خارجه ایران اعلام کرده که هدف اصلی تهران، برداشته شدن تحریم‌های اقتصادی است.

همزمان با تحولات سیاسی، آمارهای تازه نشان می‌دهد که واردات نفت خام چین از ایران در ماه مارس به بالاترین سطح خود از اوت ۲۰۲۳ رسیده است. طبق داده‌های گمرک چین، واردات نفت در این ماه به ۱۲,۱ میلیون بشکه در روز رسیده است که ۱۳ درصد آن از ایران بوده. این افزایش می‌تواند نشانه‌ای از امید بازارها به کاهش احتمالی تحریم‌ها و افزایش صادرات رسمی نفت ایران باشد.

رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم قرار است طی روزهای آینده به تهران سفر کند تا درباره نظارت‌های فنی و راستی‌آزمایی در تأسیسات هسته‌ای ایران گفت‌وگو کند. این دیدار می‌تواند نقشی تعیین‌کننده در مسیر مذاکرات رم ایفا کند.