انتخابات پارلمانی لبنان: ناامیدی از تغییر، هراس از نفوذ حزب‌الله

روز ۱۵ ماه مه، مردم لبنان با حضور پای صندوق‌های رأی سرنوشت ۱۲۸ کرسی مجلس نمایندگان را برای چهار سال آینده مشخص خواهند کرد. چند سالی می‌شود که این کشور دستخوش بی‌ثباتی سیاسی و بحران اقتصادی‌ای است که پس از انفجار بندر بیروت در سال ۲۰۲۰ رو به وخامت رفته و اعتراضات و تظاهرات مردمی بسیاری را برانگیخته است.

کمبود سوخت، گرانی کالاها، قطعی برق و ناکارآمدی دولت در برابر شیوع ویروس کرونا تنها بخشی از مشکلات لبنان در چند سال گذشته بوده است.

نارضایتی، ناامیدی و عدم‌مشارکت

حدود ۷۱۸ نفر برای انتخابات پارلمان لبنان نامزد شده‌اند، یعنی ۱۳۵ نفر بیشتر از انتخابات پارلمانی گذشته که چهار سال پیش برگزار شد. این عدد حکایت از این دارد که متعاقب بحران سیاسی و اقتصادی‌ای که از تقریباً دو سال پیش گریبان لبنان را گرفته است، بازیگران جدیدی رویای ورود به عرصه رسمی سیاسی این کشور را دارند.

از اکتبر سال ۲۰۱۹ که صدها هزار لبنانی در اعتراض به فساد و ناکارآمدی حکومت به خیابان‌ها ریختند، مشروعیت طبقه حاکم به‌شدت زیر سؤال رفته است. این بحران اعتماد و مشروعیت با انفجار بندر بیروت و وخامت شرایط اقتصادی حتی عمیق‌تر از پیش هم شد. 

طبق نظرسنجی بنیاد آلمانی کنراد آدناوئر، ۳۸ درصد از مردم لبنان می‌خواهند به چهره‌های مستقل یا برآمده از اعتراضات مردمی رأی بدهند. اما به هرحال این نامزدها هم باید یک آلترنانیو واقعی برای حکمرانی را ارائه دهند. فعلاً خبری از چنین آلترناتیوی نیست. اپوزیسیون همچنین موفق نشده شخصیت‌های کاریزماتیک و مورد وثوقی را به عنوان نامزد انتخاباتی معرفی کند. از همین رو، ترکیب فهرست‌های معرفی‌شده برای هر حوزه انتخابیه مناقشات و اعتراضات قابل‌توجهی را برانگیخته است. 

البته احزاب و جریان‌هایی که خود را اپوزیسیون می‌خوانند بسیار متنوع و مختلف‌اند و موضع‌گیری‌هایشان در مورد موضوعات حساسی همچون سلاح‌های شبه‌نظامیان حزب‌الله با یکدیگر متفاوت است. مضاف بر این، این گروه‌ها تجربه سیاسی یکسانی نیز ندارند. برخی از این جریان‌ها هنوز نسبتاً جوان‌اند، برخی حتی پس از اکتبر ۲۰۱۹ تاسیس شده‌اند، حال آنکه برخی دیگر با آینکه خود را نزدیک به جنبش مردمی می‌دانند، پیشتر طعم قدرت را چشیده‌اند. 

در چنین وضعی و در غیاب گزینه‌های بدیل، بسیاری از مردم نسبت به نتیجه این انتخابات بدبین‌اند و امید چندانی به تغییر شرایط ندارند. گرو‌های از جامعه لبنان از همین حالا تصمیم به عدم‌مشارکت گرفته‌اند.

براساس نظرسنجی‌ها، ۲۸ درصد واجدین شرایط پای صندوق‌ها نخواهند رفت. بیش از ۲۲ درصد مردم نیز هنوز مردد‌اند که در انتخابات شرکت کنند یا نه. در انتخابات چهار سال پیش، میزان عدم‌مشارکت از ۵۰ درصد نیز بالاتر بود. در چنین شرایطی، یک بسیج مردمی حداقل یهم کار را برای کسانی که در قدرت‌اند در خواهد آورد. عدم مشارکت مردمی در واقع تضمینی خواهند بود تا آنها دوباره ورق‌های بازی را بین خودشان تقسیم کنند. مشکل آنجاست که با مشارکت گسترده انتخاباتی نیز ضرورتاً افق بهتری پیش روی لبنانی‌ها نیست.

احزاب سنتی و امید به انتخابات پیش‌رو

حزب‌الله، به‌رغم شک و تردیدهایی که در مورد مسئولیت چندین نفر از اعضا و متحدانش در انفجار بندر بیروت وجود دارد، تقریباً به نتیجه انتخابات مطمئن است. طبق نظرسنجی‌‌ای که در ماه ژانویه انجام شد، حزب‌الله با کسب ۱۴ درصد آرا در انتخابات پیش‌رو در صدر احزاب کشور قرار خواهد گرفت. حزب‌الله پایگاه مردمی‌ خودش را دارد، هم در میان کسانی که به پروژه حزب خدا باور دارند و هم در بین گروه‌هایی که از خدمات حامی‌پرورانه این حزب‌ بهره می‌گیرند. 

از سوی دیگر اما، دو متحد این حزب در پارلمان در بدترین وضعیت قرار دارند. بر اساس نظرسنجی‌ها، جنبش میهنی آزاد کمتر از ۵ درصد آرا را به دست خواهد آورد. بنیانگذار این حزب مسیحی رئیس‌جمهور میشل عون و رهبر آن دامادش، جبران باسیل، است که از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۴ وزیر انرژی بود و بخشی از افکار عمومی او را مسئول وضعیت کنونی بحران برق و سوخت در لبنان می‌دانند.

بنابه نظرسنجی‌ها، جنبش شیعه امل که حزب نبیه بری، رئیس پارلمان، است، کمتر از ۶ درصد آرا را کسب خواهد کرد. با این حساب، بلوک حزب‌الله، اگرچه وضع بهتری نسبت به بلوک رقیب دارد، به این راحتی‌ها نخواهد توانست اکثریت کرسی‌های پارلمان را بگیرد.

نخست‌وزیر سابق، سعد حریری، اوایل ماه فوریه از فعالیت سیاسی اعلام بازنشستگی کرد و از اعضای حزبش، جریان مستقبل، نیز خواست نامزد نشوند. طبق نظرسنجی‌ها، این حزب در صورت شرکت در انتخابات ۷ درصد آرا را به دست خواهد آورد.

کناره‌گیری ناگهانی این حزب سنی و عقب‌نشینی جنبش میهنی آزاد، اصلی‌ترین حزب مسیحی، می‌تواند به نفع حزب مسیحی شبه‌نظامی سابق در جنگ داخلی، جریان نیروهای لبنانی سمیر جعجع، تمام می‌شود که براساس نظرسنجی‌ ماه ژانویه ۷ درصد آرا را کسب خواهد کرد. این حزب، به‌رغم انتقادهایی مبنی‌بر تعلق آن به طبقه سیاسی سنتی، خود را متعهد به جنبش مردمی اکتبر ۲۰۱۹ می‌خواند. این حزب مسیحی در درجه اول رسالت خود را تثبیت مجدد حاکمیت لبنان و مقابله با حزب‌الله و نفوذ ایران تعریف کرده است. برخورد هواداران این حزب و حزب‌الله در ماه اکتبر به اوج خود رسید و هفت کشته بر جای گذاشت.

نفوذ در پارلمان، هدف اصلی اپوزیسون

در این میان، اپوزیسیون لبنان که از نفوذ احزاب سنتی و فرقه‌ای در نزد عموم مردم و پایگاه انتخاباتی آنها آگاه است، هدف خود را نه سرنگونی فوری نظام فرقه‌ای (نظام تخصیص فرقه‌ای مناصب سیاسی موسوم به نظام محاصصه) بلکه داشتن تعداد نمایندگان بیشتر در پارلمان قرار داده است.

نفوذ به پارلمان باعث می‌شود اپوزیسیون بتواند بر فرآیند قانون‌گذاری نظارت داشته باشد. بسیاری از رهبران احزاب اپوزیسیون، نظیر حزب بلوک ملی و حزب ائتلاف ملی، صریحاً هدف خود از شرکت در انتخابات را راهیابی به پارلمان و کسب حداکثر تعداد کرسی ممکن خوانده‌اند. 

برای بسیاری از مردم لبنان نیز، مهم‌تر از هر چیز آن است که به طبقه حاکم نشان دهند که دیگر مورد حمایت مردم نیستند و اتفاق آرا را در دست ندارند. در شرایط کنونی این موضوع خصوصاً در نسبت با حزب‌الله مصداق دارد.

حالا که با کناره‌گیری سعد حریری بیم آن می‌رود که حزب‌الله اکثریت کرسی‌های پارلمان را تصاحب کند، مهم‌ترین مسئله برای اپوزیسیون و طرفداران آنها آن است که اجازه ندهند حزب‌الله بتواند خود را نماینده تمام مردم لبنان بنامد.