ناگفته‌هایی از جشنواره فیلم کن به روایت محمد حقیقت

جشنواره فیلم کن مهم‌ترین سکوی پرتاب ایران به سینمای جهان؟ برای یافتن پاسخ این پرسش باید به ۳۴ سال قبل مراجعه کرد. محمد حقیقت، سینماگر که در انتخاب فیلم‌ها برای این جشنواره سینمایی نقش مهمی را ایفا کرده، مرجع دست اولی‌ست. او اکنون تجربه‌هایش در این مدت را در کتابی با عنوان «رازها و دروغ‌ها و جشنواره کن» در انتشارات ناکجا در پاریس منتشر کرده است. با او گفت‌وگو کرده‌ایم:

کیارستمی اولین کارگردان ایرانی بود که جوایز مهمی در جشنواره‌های مطرح جهانی دریافت کرد. سرآغاز موفقیت او در جشنواره فیلم کن رقم خورد. بعدها با ظهور اصغر فرهادی و موفقیت فیلم «جدایی نادر از سیمین» حضور فیلم‌های ایرانی در جشنواره‌های جهانی پررنگ‌تر شد. جشنواره فیلم کن غیر از موفقیت هنری، در اقتصاد سینمای اجتماعی ایران هم تأثیرگذار است. محمد حقیقت که از آغاز همراه سینمای ایران در جشنواره کن بوده است می‌گوید:

به گفته حقیقت، اوج افتخارآفرین سینمای ایران در جشنواره کن در سال ۱۹۹۷ با موفقیت طعم گیلاس کیارستمی رقم خورد. در این مدت سینماگران متعددی از ایران به کن راه پیدا کرده‌اند و موفقیت‌هایی هم به دست آورده‌اند. سینماگرانی مانند جعفر پناهی، محمد رسول‌اف و اصغر فرهادی. اما هرگز آن درخشش دیگر تکرار نشد.

محمد حقیقت می‌گوید جشنواره‌های سینمایی معمولاً یک رویکرد سیاسی دارند اما به جنبه‌های هنری آثار سینماگران هم بی‌توجه نیستند. در مجموع گردانندگان این جشنواره‌ها تلاش می‌کنند فیلم‌های جامعه‌گرا با ظرافت‌های هنری را به نمایش بگذارند و تلفیقی بین هنر و محتوا ایجاد کنند.

کتاب «رازها و دروغ‌ها» شامل ۲۲ بخش در ۳۹۳ صفحه است. در این کتاب مراحل به پرده آمدن فیلم‌های ایرانی و بازتاب‌های آنان در مطبوعات فرانسه با تاریخ دقیق اکران و آمار فروش در گیشه با اسامی کمپانی‌های پخش‌کننده را می‌توان یافت.

علاوه بر رویدادهای روایت نشده در حاشیه کن، حقیقت در این کتاب به طور جداگانه بخش‌هایی را هم به آثار سینماگرانی چون سهراب شهیدثالث، عباس کیارستمی، امیرنادری،اصغر فرهادی، جعفر پناهی و... اختصاص داده است.

پیش از این محمد حقیقت در حاشیه جشنواره فیلم ونیز در مصاحبه با زمانه گفته بود با توجه به افزایش فشار حاکمیت بر سینماگران، سینمای ایران بعد از شهریور ۱۴۰۱ در موقعیت ویژه‌‌ای‌ست که می‌توان از آن به عنوان «سینما در وضعیت اورژانس» یاد کرد، در این معنا که سینماگر در پی بازیگر مشهور و تهیه‌کننده نیست، و سعی ندارد با سانسور و خودسانسوری از وزارت ارشاد اسلامی مجوز ساخت و پروانه نمایش دریافت کند. او یک سوژه مهم اجتماعی را شناسایی می‌کند و فیلم‌اش را فارغ از این موانع می‌سازد و آنگاه منتظر اتفاق‌های بعدی می‌ماند. به باور حقیقت «منطقه بحرانی» ساخته علی احمدزاده که برنده جایزه بهترین فیلم جشنواره لوکارنو شد، «آیه‌های زمینی» ساخته علی عسگری و علیرضا حاتمی که در جشنواره فیلم کن به نمایش درآمد و بیانگر رویارویی شهروندان ایرانی با یک حاکمیت تمامیت‌خواه است از نمونه‌های سینمای ایران در چنین وضعیتی‌اند. کتاب «رازها و دروغ‌ها» ما را به سال‌های پیش از این دوران می‌برد.