فرشاد قنبری و «نت سیاه»: حادثه‌‌ای در دنیای هیپ هاپ فارسی

در یک ماه گذشته، رسانه‌های دنبال‌کننده‌ی هیپ هاپ و موسیقی زیرزمینی به موفقیت جهانی آهنگ «نُت سیاه» توجه ویژه‌ای نشان داده‌اند. استفاده از این آهنگ در سریال پنگوئن (Penguin) که از شبکه‌ی HBO پخش می‌شود، باعث به وجد آمدن جامعه هیپ هاپ ایران شد. همین باعث شد که رسانه‌های مستقل موسیقی ایران به فرشاد و موسیقی‌اش بپردازند و مجله موسیقی «کادانس» هم برای بیشتر شناختن فرشاد و موسیقی او، مصاحبه‌ای با او تدارک دیده بود.

یک هنرمند پرکار، با زبان و بیانی متفاوت

فرشاد قنبری، یکی از هنرمندان پر کار در سبک رپ فارسی محسوب می‌شود. فرشاد مدتی با نام مستعار Ghosty به رپ خواندن و انتشار آهنگ پرداخت و به گفته‌ی خودش در اثر یک چرخش جدی در طرز فکر این نام مستعار را کنار گذاشته است.

طبق گفته‌ی فرشاد، ابتدا برای او آنچنان موضوع رپ جدی نبود اما پس از درگیری بیشتر با رپ و جلو رفتن در مسیر خود، زندگی او بیش از پیش با سبک هیپ هاپ و موسیقی رپ عجین شد.

فرشاد یکی از رپرهایی‌ست که به صورت تجربی و اکتسابی مهارت آهنگسازی را دنبال کرده و سعی داشته به سبک، زبان و بیان مستفلی در رپ فارسی و نوشتار رپ دست پیدا کند. ادبیات ترانه‌ها‌ی او با ادبیات جریان اصلی هیپ هاپ فارسی تفاوت دارد و با این‌حال هستند هنرمندانی که از ادبیات مشابه او در رپ فارسی استفاده می‌کنند. از میان آن‌ها می‌توان به بهرام، بامداد، صفیر و علی سورنا اشاره کرد.

از فرشاد در صفحه‌ی ساندکلود او ۱۰ آلبوم  و چندین تک آهنگ منتشر شده است. از نمونه‌های موفق تک‌آهنگ‌های او می‌توان به دو تک آهنگ «نیست» و «رُمان مضطرب» اشاره کرد. پس از شناخته شدن بیشتر آثار فرشاد و پخش جهانی اثر نُت سیاه، توجه مخاطبان نیز به آثار فرشاد بیش از پیش جلب شده است.

فرشاد در آثارش تلاش می‌کند حس و حال خود و ذهنیت‌اش پیرامون جنبه‌های مختلف زندگی را بازتاب دهد. یکی از ویژگی‌های مهم او این است که هرگز در پی تقلید از آثار دیگران و پیروی از جریان اصلی نبوده است.

نت سیاه

این آهنگ را فرشاد نوشته و ساخته و میکس و مسترینگ اثر هم کار شروین رادفر است. شروین رادفر در این آهنگ یک بار دیگر مشان می‌دهد که چرا از او به عنوان یکی از بهترین Mix Man‌های ایرانی نام می‌برند: تفکیک صدای فوق‌العاده و تنظیم صدای استاندارد و حرفه‌ای و در نهایت کیفیت خروجی مثال زدنی و قابل مقایسه با آثار بین المللی از ویژگی‌های میکس و مسترینگ شروین رادفر است.

موسیقی فضایی پر از اضطراب دارد. ریتم هیپ هاپ درامز یک لحظه از حرکت نمی‌ایستد. آهنگ دو ورس (Verse) بلند رپ و یک کارس (chorus) کوبنده و به یاد ماندنی دارد.

همچنین ترانه بسیار استعاری و ادبی است و پیام‌های مستقیم کمتر در ترانه شنیده می‌شوند. موضوع ترانه بیشتر با اضطراب هر لحظه‌ی زندگی قرابت دارد و در همان حال بر وزن شعر فارسی متکی است و کمتر به سمت اسلوب شعر انگلیسی و ساختار شعر انگلیسی می‌رود.

فرشاد سعی می‌کند میان زبان گفتار و نوشتار یک زبان میانجی بیابد. ترانه نت سیاه، حاصل این تلاش است و همین ویژگی هم آثار او را شنیدنی می‌کند چرا که ترانه‌های او هم زبان قابل فهم و آشنایی دارد، هم معنا را به کمک صنایع ادبی همچون تشبیه، استعاره و ایهام به گونه‌ای پنهان می‌کند که قابل دسترس و قابل درک باشد.

آهنگ نت سیاه، با فضا سازی شروع می‌شود و سپس صدای الکترونیکی که فضا را پر کرده است سکوت کوتاهی می‌کند و ریتم موسیقی به همراه ریتم اصلی آهنگ و صدای خواننده ناگهان فضای موسیقی را به وجود می‌آورند و موسیقی شروع می‌شود.

پایان‌بندی زیبا

صدای الکترونیک Bass در این آهنگ تاثیر بسیار زیادی دارد به گونه‌ای که می‌توان گفت جذابیت آهنگ بر گرفته از این صدای خاص Bass و تغییر حالت صدای آن است. صدای بیس به خوبی در طی آهنگ بالا و پایین می‌رود و تغییر حالت می‌دهد. در پایان ۱۶ میزان می‌توان شنید وقتی صدای الکترونیکی Bass با تغییر حالت بر دیگر صدا‌های موسیقی سوار می‌شود.

از صدای های‌هت بسته (closed Hi-Hat) در آهنگ استفاده نشده است اما استفاده از کرش (Crash) به خوبی در کارس‌ها و در قسمت پایانی آهنگ محسوس است.

موسیقی با صدای پیانو به پایان می‌رسد و پایان‌بندی زیبایی را برای آهنگ رقم زده است. موسیقی در قسمت‌های پایانی به اوج انرژی خود می‌رسد؛ سپس انرژی فروکش می‌کند و با صدای پیانو موسیقی تمام می‌شود.

در قسمت اصلی آهنگ اضافه شدن صدای ویلون مانند به صورت staccato انرژی موسیقی را بالا می‌کشد. ترکیب ریتم ساده‌ی درامز و صدای بیس و ویالون، ترکیب جادویی قسمت اصلی این آهنگ است.

اجرای خواننده با تغییر حالت میان کارس و ورس‌ها تمایز به وجود می‌آورد. همچنین بین کارس اول و ورس دوم یک قسمت کوتاه به اصطلاح پل بین کارس و ورس وجود دارد که فرشاد با هوشمندی قسمت پل را نیز متفاوت با دیگر قسمت‌های آهنگ اجرا کرده است با لحنی از پا افتاده؛ لحنی خسته که پس از خواندن چند جمله به پا می‌خیزد و ورس دوم را با همان لحن محکم در ورس اول می‌خواند.

در ضرورت خودشناسی

ترانه در مجموع بیانگر مفاهیمی مانند ترس و شکست و ضرورت خودشناسی است و همچنین از ادامه دادن، در هر شرایطی، سخن می‌گوید.

نام آهنگ از قسمت اصلی آهنگ می‌آید؛ این قسمت از ترانه را باهم می‌خوانیم تا با ادبیات خاص فرشاد بیشتر آشنا شویم:

منم نُت سیاه
حاصل جنگ‌های تو
خطری‌ترین نور توی شب‌های تو
منم نُت سیاه
میون سکوت‌های جنگ
حماسه‌ی سرودن سرود‌های جنگ

در پایان باید گفت نُت سیاه فقط یکی از آثار جالب توجهی است که در این سال‌ها علاقمندان به موسیقی آلترناتیو در ایران از آن غفلت کرده‌اند. پنج سال از انتشار این آهنگ می‌گذرد و حالا به خاطر موفقیت جهانی نام آن مطرح شده است.  علت این بی‌توجهی هم این است که معمولاً شنوندگان رپ فارسی روی یک یا چند هنرمند مورد علاقه‌شان متمرکزند و از سایر آثار به راحتی عبور می‌کنند و لاجرم آثار بسیاری ناشنینده در گوشه‌ای از پلتفرم‌ها در حلقه‌ای از مخاطبان محدود باقی می‌مانند. فقدان ساز و کارهای مؤثر برای معرفی آثار و تورمی که در تولید آثار موسیقی آلترناتیو وجود دارد، درآمیخته با تعصب‌های گروهی از شنوندگان و همچنین کمبود نقد به این مشلات دامن می‌زند.