«شیدا»: فرجام خوش عصیان علیه خشونت

شیدا، تازه ترین ساخته و اولین فیلم بلند و داستانی نورا نیاسری، کارگردان ایرانی استرالیایی با الهام از آنچه در کودکی بر خود او گذشته و تلاش های مادرش برای آزادی و استقلال خود و دخترش، فیلم شیدا را نوشته و کارگردانی کرده است.

نورا نیاسری دانش‌آموخته معماری‌ست ولی در عرصه سینما کار می‌کند. مستند «بیروت زیر پل» (۲۰۱۱) که نابسامانی‌های جنگ داخلی لبنان را با توجه به ناکارآمدی شبکه حمل و نقل بیروت و پیامدهای آن بررسی کرده است برنده دو جایزه از جمله بهترین کارگردان مستند در فستیوال بیروت شده بود. مستند طولانی «خانه انتونز» (۲۰۱۷ ) حاصل سه سال پیگیری او از سرنوشت خانواده‌ای‌ست که خانه آنها در زلزله‌ای در شیلی ویران شده. او اکنون در فیلم شیدا جنبه دیگری از ویرانی و تباهی را به نمایش می‌گذارد، اما این‌بار الگویی از بازسازی و امید به آینده را هم ارائه می‌دهد.

«شیدا» محصول استرالیا برنده جایزه «از نگاه مخاطبان»  جشنواره فیلم ساندنس، اولین فیلم بلند داستانی نورا نیاسری است. این فیلم نخستین بار ۲۰ ژانویه ۲۰۲۳ در سی و نهمین جشنواره فیلم ساندنس به نمایش درآمد و پنجشنبه ۷ سپتامبر در جشنواره فیلم تورنتو به نمایش درآمد.

این مقاله داستان فیلم را افشا می‌‌‌کند. اگر فیلم را ندیده‌اید، توصیه می کنیم از ادامه مطالعه خودداری کنید

معضل خشونت خانگی

شیدا، زن جوان ایرانی است که بعد از تجربه طولانی‌مدت چندین ساله خشونت خانگی سر پناهی می یابد. فیلم روایت شروع دوباره او و دخترش و ساختن زندگی‌شان در مواجهه با چالش های بسیار پس از مهاجرت و جدایی است.

فیلم در فرودگاه آغاز می‌شود، جایی که شیدا به همراه جویس، مراقبشان، دخترش مونا را برای آموزش به فرودگاه برده‌اند تا در صورتی که پدرش خواست به خاطر قوانین تبعیض آمیز جمهوری اسلامی که حق حضانت را از آن او می‌داند، دخترش را مخفیانه به ایران ببرد جلوی او را بگیرند. شیدا هیچ امید و پناهی ندارد جز اینکه دخترک خردسالش به خاطر بسپرد در فرودگاه چه باید بکند. و این آغاز مواجهه با وضعیت دردناک مونا و شیداست، روایتی پرفراز و نشیب که در سراسر فیلم با موسیقی خاطره‌انگیز ایرانی همراهی می‌شود.

شیدا علی‌رغم زندگی سختی که دارد، سعی می‌کند زندگی خود و دخترش را با شادی‌های کوچکی مانند رقص و سبزه درست کردن و هفت سین چیدن رنگین کند. او روحیه مبارز و سخت‌کوشی دارد و مادری مسئول است.

در مقابل، حسین، پدر مونا که در ادامه فیلم اجازه ملاقات حضوری او برای چند ساعت در هفته را می‌گیرد، مردی مذهبی و سخت‌گیر و شکاک معرفی می‌شود که وقتی عصبی شود از هیچ خشونت کلامی و فیزیکی ابایی ندارد.

در دیدارهایی هفتگی‌ رابطه حسین و شیدا و مونا بیشتر آشکار می شود و در همان حال درگیری های جدیدی به وجود می‌آورد.

فیلم شیدا، در دوره‌ای که زنان ایران بیش از هر زمان دیگری، آشکارا از مشکلات خود حرف می‌زنند و برای به دست آوردن آزادی‌های انسانی، مبارزه می‌کنند، موهبتی است. شیدا، به واقعیت وفادار می‌ماند و منصف است و موقعیت زنان قربانی خشونت خانگی با بهانه‌های سنت و مذهب را به تصویر می‌کشد. اینکه چطور زنان محدود می‌شوند، از آنها خواسته می‌شود فقط به وظایف سنتی مانند فرزندآوری و تربیت فرزندان و عمل به خواسته‌های شوهر مطابق قراردادهای اجتماعی تحمیلی و با رعایت موازین اسلامی بپردازند. از این نظر، فیلم روایتی ارایه می کند که با توجه به تجربه زیسته کارگردان، بسیار ارزشمند است.

به لحاظ فنی اما داستان فیلم در نقاطی کشدار و در جاهایی با بی‌دقتی همراه شده است، مانند زمانی که شیدا عدس می‌رویاند اما سبزه گندم بر سر هفت سین خود می گذارد یا زمانی که شغلی پیدا کرده و با لباس آن شغل ظاهر می‌شود و در همان حال چند دقیقه بعد خود شیدا در دیالوگی این موضوع را مطرح می‌کند.

فیلم‌هایی درباره ایران در تورنتو

چهل و هشتمین جشنواره فیلم تورنتو از ۷ تا ۱۷ سپتامبر (۱۶ تا ۲۶ شهریور ماه) در کانادا برگزار می‌شود. علاوه بر شیدا ساخته نورا نیاسری، فیلم کوتاه «تایتانیک: نسخه مناسب برای خانواده‌های ایرانی» به نویسندگی و کارگردانی فرنوش صمدی، در بخش مسابقه فیلم‌های کوتاه این جشنواره سینمایی پذیرفته شده و فیلم کوتاه «سرزمین مادری» ساخته یاسمین مظفری هم به عنوان محصول کانادا هم در این بخش به نمایش گذاشته می‌شود.

همچنین دو فیلم بلند سینمایی، فیلم سینمایی «آشیل» به کارگردانی فرهاد دل آرام محصول مشترک ایران، آلمان و فرانسه در کنار فیلم‌های کوتاه «شهاب» به کارگردانی عاطفه خادم‌الرضا محصول کانادا و «مست دل» از مریم تفکری و محصول ایران و انگلستان نیز در این رویداد سینمایی به روی پرده خواهد رفت.