«جان‌ها» از گروه کبود: یک اثر متفاوت و عمیق در متن جنبش دادخواهی

«کبود» نام گروهی از هنرمندان موسیقی‌‌ست که به دلایل امنیتی نام اعضای آن‌‌ پوشیده مانده. این گروه قطعه «جان‌ها» را توسط «واک» منتشر کرده‌اند. در این قطعه از صداهایی مرتبط با حوادث و اتفاق‌های واقعی پیرامون جنبش زن، زندگی، آزادی استفاده شده است. در آن میان صدای نیکا شاکرمی و کیان پیرفلک‌، دو تن از شناخته شده‌ترین کودکان جانباخته در جنبش را هم می‌شنویم.

 انتشارات واک این قطعه را منتشر کرده و احتمالاً به سبب ملاحظه‌های امنیتی در مورد سازنده‌ی اثر اطلاعات بیشتری در دسترس قرار نداده است.

یک ناشر متفاوت

نشر موسیقی «واک» یک گروه مستقل تهیه و پخش موسیقی است که با هدف تولید موسیقی تجربی، حمایت از پروژه‌های خلاق شنیداری و همکاری با استعدادهای در حال ظهور موسیقی ایران و دیگر جوامع فارسی‌زبان فعالیت می‌کند. این انتشاراتی می‌نویسد:

آن‌ها در ادامه وظیفه خود را حمایت از هنرمندان جوان و آنهایی دانسته‌اند که به دنبال سکویی برای معرفی آثارشان هستند و یادآوری کرده‌اند:

واک در ژوئن/خرداد سال جاری آهنگ «بیا جانا» از سارا امینی و در فوریه/بهمن‌ گذشته نیز آهنگ «آبی» از مونیکی و مونا داور را منتشر کرده بود.

شرکت موسیقی واک نشان داده است یکی از جدی‌ترین تهیه‌کنندگان موسیقی مستقل فارسی است و صدا‌های تازه‌ای را به مخاطبان موسیقی فارسی معرفی می‌کند، همچنین با گروه موسیقی مستقل شناخته شده‌تری مثل «بُمرانی»، گروه «اتاق» و «صفیر»، رپر جوان نیز همکاری داشته است.

مدت‌هاست که هنرمندان جوان موسیقی از سلطه تولیدکنندگان بر موسیقی ایران گلایه دارند. تولیدکنندگان با سرمایه و روابطی که در اختیار دارند، هنرمند را مانند یک کالای قابل عرضه، بسته‌بندی می‌کنند و به فروش می‌رسانند. وقتی که تاریخ مصرف او تمام شد، او را به کناری می‌نهند و سراغ یک هنرمند دیگر می‌روند. در این میان هم موسیقی ملی ایران آسیب می‌بیند و هم جریان‌های فرعی موسیقی که در چارچوب‌های مورد پذیرش حاکمیت به سادگی نمی‌گنجند. در این آشفته‌بازاری که پول حرف اول را می‌زند، ناشرانی مانند «واک» ممکن است بتوانند راهی برای برون‌رفت از این چرخه پیش پای هنرمندان مستقل، جوان و بااستعداد بگذارند.

«جان‌ها» یکی از عمیق‌ترین آثار منتشر شده از این شرکت ضبط و پخش موسیقی است که یاد و خاطره جانباختگان جنبش «زن، زندگی، آزادی» را گرامی می‌دارد. 

یک قطعه عمیق و متفاوت

«کبود» با صدای نیکا شاکرمی آغاز می‌شود، ملودی غمگین پیانو و ضرب کند پرکاشن از همان ابتدا فضای این موسیقی کوتاه را به وجود می‌آورند. همچنین با استفاده از یک ساز زهی در موسیقی حس و حالی نزدیک به یک مرثیه را رقم می‌زند. از صدای هواپیما نیز در این قطعه استفاده شده که به جنایت شلیک سپاه به هواپیمای اوکراینی اشاره دارد.

سازنده‌ی موسیقی با استفاده از صدا‌های واقعی آدم‌ها، فضایی بسیار عمیق را به وجود آورده و در تلاش بوده که یادواره‌ای برای این قربانیان و اتفاق‌های ناگواری که برای مردم ایران در رویارویی با حکومت جمهوری اسلامی رخ داد را به زبان موسیقایی به تصویر ‌کشد.

همه ما در زندگی روزمره با موسیقی مواجه می‌شویم و در سطح احساسی از موسیقی تحت تأثیر قرار می‌گیریم. موسیقی می‌تواند حقایق را به شیوه‌ای متفاوت‌تر منتقل کند و آنچه را که کلمات نمی‌توانند بیان کنند، به بیان درآورد. «کبود» چنین موسیقی‌ای است.

باید یادآوری کرد که در جریان اعتراض‌های «زن، زندگی، آزادی» در کمتر از سه ماه تنها حدود ۸۰ ترانه‌ی رپ منتشر شد و بسیار بیش از این، ترانه‌های دیگر در سبک‌های مختلف موسیقی مردم‌پسند، یکی پس از دیگری در شبکه‌های اجتماعی بازنشر داده شد. تفاوت «کبود» با سایر آثار این است که یاد و خاطره جانباختگان را گرامی می‌دارد و به همین سبب هم بیش از آنکه در پی تهییج مخاطب باشد، او را به تأمل دعوت می‌کند.

این موسیقی کوتاه که بازه‌ی زمانی آن دو دقیقه چهل و سه ثانیه است مخاطب ایرانی را به داخل اتفاق‌های ناگوار در جریان قیام ژینا می‌کشاند؛ همچنین با اضافه شدن صدای آدم‌ها در انرژی موسیقی بالا و پایینی شکل می‌گیرد که جلوی یکنواخت شدن این موسیقی نسبتاً کم‌انرژی را می‌گیرد.

 هر بار با تمام شدن صدای استفاده شده موسیقی و فرود نرم انرژی به مخاطب یادآوری می‌شود که جان‌های از دست رفته و صدای قربانیان این حوادث چنان حامل رنگ تیره‌ای‌ست که فضای موسیقی را به کل دگرگون می‌کند.

اگر ملودی پیانو یک ملودی نیمه‌روشن است و فضاسازی موسیقی نیمه‌روشن است اما این صدا‌ها چنان رنگ تیره‌ای در فضا پخش می‌کنند که این فضاسازی هم تحت تاثیر قرار می‌گیرد و بار غم صدای قربانیان را به دوش می‌کشد.

یک قطعه متکی به رنگ‌آمیزی صدا

موسیقی «جان‌ها» یکی از بهترین نمونه‌های آهنگسازی مینی‌مالیستی است که در بدنه موسیقی مستقل و جوان ایران یکی از سبک‌های مدرن و تازه‌ی آهنگسازی به شمار می‌رود؛ موسیقی‌ای متکی به ملودی و فضا‌سازی و رنگ‌آمیزی صدا. موسیقی «جان‌ها» بیشتر در پی ساختن فضایی ژرف است، فضایی که توانایی انتقال عمق احساس‌های تلخ میان صدا‌های قربانیان این رخداد‌ها را داشته باشد.

این سبک موسیقی که در موسیقی ایران نمونه‌ی آن کمتر وجود دارد در جهان سبکی شناخته شده است. در این سبک از موسیقی، بر قطع و وصل جریان موسیقی و ضرب‌های نامتعارف، مثل ضرب پرکاشنی که در این آهنگ استفاده شده است تاکید می‌شود.

طرحی که برای این موسیقی آتلیه «المبیک آرتورک» ساخته، نزدیک به حال و هوایی‌ست که این قطعه در پی به وجود آوردنش است. تصویری که ساخته شده است یک فضای از پیش تعیین شده را به ذهن مخاطب می‌دهد که ممکن است در حین شنیدن موسیقی او را همراهی کند.

در مجموع می‌توان گفت «جان‌ها» اثری مینی‌مالیستی است و با کمترین استفاده از صدا بیشترین تاثیر ممکن را می‌سازد و در به وجود آوردن فضایی غم‌انگیز و سرد بسیار موفق است؛ همچنین این موسیقی فارغ از زمان است و هرگاه شنونده با آن روبرو شود به سفری میان تقویم ایرانیان می‌رود و اتفاقاتی که در جنبش زن زندگی آزادی افتاد از جلوی چشمانش می‌گذرد.