به من بگو چرا: آمیزه‌ای از گذشته‌نگری و نوآوری

بهزاد خیاوچی یک نام آشنا در موسیقی زیرزمینی ایران است. او با همراهی گروه سرخس آلبوم مرداد ۸۵ را منتشر کرد و سپس به کار خود پایان داد. پنج سال بعد خیاوچی با گروه بی‌بند دوباره به عرصه موسیقی راک زیرزمینی بازگشت و از ۱۴۰۰ تاکنون پس از ۱۵ سال سکوت با گروه سرخس نیز فعالیت تازه‌ی خود را آغاز کرده است.

اعضای گروه سرخس بهزاد خیاوچی و دو برادر اوکراینی به نام‌های پتر و یوری آکاپ هستند.

 در این مدت روابط ایران و اوکراین به سبب جنگ خونین روسیه با اوکراین دگرگون شده. در پرتو این دگرگونی‌ها همکاری خیاوچی با دو برادر اوکراینی مفهومی نمادین هم یافته: اگر دولت‌ها نمی‌توانند بنا به اقتضای شرایط با هم کنار بیایند، ملت‌ها می‌توانند با فرهنگ‌های مختلف، با هم و دست در دست هم زیر سقف هنر سرپناهی بیابند.

در سال ۱۴۰۲ از گروه سرخس دو تک‌آهنگ با عنوان «روی ماه قدم گذاشتیم» و «به من بگو چرا؟» منتشر شده است. هر دو آهنگ موزیک ویدیوهایی نوستالژیک دارند و حال و هوایِ سال‌های دهه ۱۳۶۰ و ۱۳۷۰ در دوران جنگ و سال‌های پس از آن را به مخاطب منتقل می‌کنند. از آن میان ویدیوی آهنگ «به من بگو چرا؟» که به کمک هوش مصنوعی ساخته شده، بیانگر کودکی پراضطراب است. تصاویر این ویدیو از برخی لحاظ یادآور برنامه‌های کودک در سال‌های دهه ۱۳۶۰ و نثبیت حاکمیت جمهوری اسلامی با کشتار مخالفان سیاسی و جنگ است.

ویدیوی آهنگ «روی ماه قدم گذاشتیم» نیز ویدیویی ساده و تدوین شده بر اساس یکی از ماجراهای تن تن و میلو و کارتون‌های قدیمی و داستان‌هایی که یادآور دوران کودکی است و در ارتباط با ترانه‌ی آهنگ قرار دارد که آن هم در وصف کودکی سروده شده. این ویدیو را بهزاد خیاوچی ساخته و تدوین کرده است.

بهزاد خیاوچی به جز این گروه در گروه بی-بند (B-band) نیز فعال است و در گروه «سرخس» نیز خواننده و گیتاریست گروه است؛ نوازنده‌ی درامز یوری آکاپ و نوازنده‌ی باس پتر آکاپ است.

به من بگو چرا؟

به من بگو چرا با چند ضربه‌ی درامز شروع می‌شود و به سرعت به صدای درامز صدای ساز گیتار الکتریک و باس اضافه می‌شود و گیتار الکتریک در همان ابتدای کار ملودی اصلی آهنگ را می‌نوازد سپس با ورود خواننده گیتار الکتریک نقشی تکمیل‌کننده و نسبتاً تزئینی پیدا می‌کند و با پایان قسمت اول ترانه دوباره ملودی اصلی را می‌نوازد با این تفاوت که این بار ملودی اصلی پایان متفاوتی با دفعه‌ی اول دارد.

موسیقی مخاطب را به سفری در زمان می‌برد چرا که هم به برنامه‌ی «همشاگردی سلام» در دهه‌ی ۶۰ اشاره دارد و هم ملودی اصلی آهنگ ملودی ساده و روان و زیبایی‌ست که به گوش آشناست.

گیتار بار‌ها حال و هوای موسیقی را عوض می‌کند و میان آبیِ غم و روشنایی طلاییِ امید تغییر رنگ می‌دهد. در قسمت‌هایی از موسیقی نیز در پس‌زمینه صدای خواننده را از دور می‌شنویم که به موسیقی اضافه می‌شود و فضایی عمیق‌تر را به وجود می‌آورد؛ فضایی که در موسیقی آلترناتیو راک پر تکرار است و همین تکنیک نیز به موسیقی حس و حالی نوستالژیک می‌دهد. جدای فضاسازی نوستالژیک، گیتار الکتریک مخاطب را به سفری جاده‌ای در زمان و در مسیر خاطرات می‌برد.

همچنین موسیقی از کیفیت بالایی برخوردار است و به خوبی ضبط شده است. نکته‌ی ویژه‌ی این آهنگ صدادهی با کیفیت و اجرای بسیار تمیزی است که گروه سرخس ارائه داده است.

ترانه‌ی این اثر نوشته‌ی بهزاد خیاوچی است و ایده‌ای را مطرح می‌کند که برای مخاطب ایرانی بسیار آشناست و باعث می‌شود او به خوبی با اثر ارتباط بگیرد.

ترانه بر اساس این تم ساخته شده که با توجه به بحران‌های اجتماعی، اصولاً خوشی و رهایی با غم و اضطراب همراه است. ترانه پرسشگر هم هست و چرایی جنگ و تبعیض‌های اجتماعی را مطرح می‌کند، بدون آنکه پاسخی برای این پرسش‌ها داشته باشد. بنابراین آرمانگرا نیست و با این‌حال با مخاطب ارتباط برقرار می‌‌کند و به درون او راه می‌برد: 

که سپس به این ترجیع‌بند برسد:

در این میان فضای نوستالژیک آغشته به غم و نومیدی که صدای نیمه‌روشن و گرم گیتار آن را رقم می‌زند، در ترکیب با ریتمی در حرکت و در جریان که یک لحظه از حرکت باز نمی‌ایستد، باعث تاکید بر حس و حال ترانه می‌شود. خواننده در القای حس غم تلاش دارد اما سعی نمی‌کند اجرای خود را چندرنگ کند و به اجرا تب و تاب بدهد بلکه حسی نزدیک به خود را می‌سازد؛ و مخاطب با ابراز احساساتی طبیعی روبروست: نکته‌ای قابل توجه که این آهنگ را با آهنگ‌هایی که خوانندگان با تکنیک‌های خاص خوانندگی احساساتشان را بروز می‌دهند متفاوت می‌کند.

 در مجموع «به من بگو چرا؟» یک آهنگ خوش‌ساخت و موفق است. اگر چندان شناخته شده نیست، شاید یک دلیل آن استقلال هنری گروه سرخس و دور بودن آن‌ها از جریان اصلی و رویکردهای عام‌پسند است.