زندگی در سایه طالبانیسم: «فقط زن افغانستانی می‌داند تبعیض واقعی یعنی‌ چه»

خواهر مسلمانم! بی‌حجابی نشانه جهالت و دروازه فتنه است.

 خواهر مسلمانم! حجاب نشانه پاکدامنی، حیا، عفت و غیرت است.

فاطمه دوستم بود. دختر به تمام معنا ساده و پاک دل. زحمتکش و درس خوان. چشمانش بخاطر درس و کتاب خواندن بیش از حد ضعیف شده بودند. عینک استفاده می‌کرد. رشته زبان چنایی در پوهنتون کابل می‌خواند. بعدها بخاطر اقتصاد ضعیف مجبور به ترک دانشگاه شد. روزانه قالین می‌بافت و شب‌هاهم تا دیروقت مهره‌دوزی می‌کرد تا چرخ روزگارش از حرکت بازنماند. من هر ازگاهی به خانه‌شان می‌رفتم. حرف‌می‌زدیم و می‌خندیدیم. باهم قالین می‌بافتیم. بعد مدت فاطمه و فامیلش به ایران مهاجرت کردند. من تا پل کمپنی و ایستگاه موترهای هرات آن‌ها را همراهی کردم. درحین خداحافظی دستانم را فشرد و محکم مرا در آغوش گرفت. اشک از چشمانش سرازیر بود و با صدای گرفته به من گفت: رفیق تو تلاش کن. جایی برس. ادامه داده و گفت: من به تو باور دارم. این حرف‌هایش انگار جان جدید به من بخشید. اما تاب جدایی‌اش را نداشتم. دیگر نگاه نتوانستم تا خانه گریه کردم. فاطمه رفت که رفت. بعد‌ها حرف می‌زدیم. حدود چند روز قبل از خود کشی‌اش با من حرف زد. عکس‌های نامزدیش را فرستاد و از تهران و کارش سخن گفت. خیلی با هیجان حرف می‌زد. احساس کردم انگار خیلی خوشحال بود. از نامزدیش و زندگی جدید که برای خودش ساخته بود. خبر مرگش شبی غریبان روز یازدهم عاشورای امسال به من رسید. پیام را صد بار خواندم و با خود آرزو کردم ای کاش! دروغ باشد! ای کاش! چشمانم غلط بیبیند. اما راست بود که راست. او نتوانست از گردنه مشکلات زندگی عبور کند. این است روز زن افغانستانی!

شب تمام موهایش را شانه زد. تکرار، تکرار، تکرار. به جهت‌های مختلف هم زد. دوباره شانه‌زد. آخر دست کشید و به دیوار تکیه زد و گریست. با صدای پر از بغض گفت: از دختربودن متنفرم. ای کاش هرگز دختر نمی‌بودم. بازهم ادامه داد و گفت: اگر دختر نمی‌بودم هرگز برای آرزوهایم محکوم نمی‌شدم. هرگز برای قهقه‌هایم لات نامیده نمی‌شدم. دختر بودن افغانستان یعنی آفت، مصیبت و مرگ ونیستی.  

من با نغمه از شش سالگی تا چند وقت پیش بهترین دوست بودیم. در کودکی هم‌بازی من بود. لیلابازی، تشله برد، کلک دنده ... باهم بازی می‌کردیم. روزانه، بیشتر مواقع در کوچه بودیم. آن سو و این سو می‌رفتیم. نغمه مادر نداشت. تنها بود. تنهایی‌اش را با من پر می‌کرد. خواهر و برادر نداشت. نظر به گفته‌های همسایه‌ها مادرش فوت کرده بود. پدرش نیز دولت پشین کار می‌کرد. پدر نغمه فقط ماه یکبار به خانه میامد. زمانیکه پدرش به خانه میامد، شور و شوق سر تا پای نغمه را می‌گرفت. حتی من خوشحال بودم که پدرش به خانه آمده است. پدرش با خود کیک می‌آورد. نغمه به من هم میاورد. هردوی مان در کوچه می‌نشستیم و با هم می‌خوردیم. او به طرف من می‌آمد که تا فاصله که زندگی، بین او و مادرش ایجاد کرده بود، پر کند. من عاشق خنده‌هایش بودم که مثل نسیم بر جنگل دلم می‌وزید. حضورش برایم نشاط‌آور و روح افزا بود. من و نغمه همیشه با هم بودیم. در مکتب، در کورس، در خانه و در کوچه. همیشه در مکتب روی یک نیمکت می‌نشستیم. پهلو به پهلو و کنار هم. باهم یکجا انگلیسی شروع کردیم و باهم یکجا فارغ شدیم. همیشه با من بود. در روزهای گرم تابستان و  سرد زمستان کنارم بود. همه چیزش را با من تقسیم کرد. غذایش را، لباسش را و آرزوهایش را. همیشه دوست داشت معلم شود. کودکان را آموزش دهد اما نشد که نشد. با آمدن طالبان خانه نشین شد. پدرش از وظیفه برکنار شد و مجبور شدند تا قالین بافی را آغاز کنند. نغمه دیگر نتوانست به مرکز آموزشی برود و به درس‌هایش ادامه دهد. به گفته خودش زندگیش خلاصه شد به پایه‌های قالین. به جاییکه تار و پود زندگیش بازی کند و پایه‌های زندگیش را درست کند، با تار وپود قالین سروکار داشت و پایه‌های قالین درست می‌کرد. زمستان ۱۴۰۱ به ایران مهاجرت کرد. روز رفتنش را هرگز فراموش نمی‌کنم. وقتی نغمه رفت،  احساس کردم انگار نیمه از وجودم هم رفت. مدتی از آن‌ها هیچ احوالی نداشتم اما بعد نغمه از شماره جدیدش به من خطی تماس گرفت و گفت ما ایران هستیم. بعد چند روزی به من مسج کرد و گفت: شامل مدرسه شده و خوشحال بود. خیلی خوشحال. عکس‌های دوستانش را به من می‌فرستاد. عکس‌های مدرسه جدیدش را. عکس‌های خانه جدید و لباس‌های جدیدش را. چند ماهی گذشت. همیشه مجازی حرف می‌زدیم. به نحوی ناراحت بود. دیگر اشتیاقی برای درس نداشت. دیگر در مورد آینده و آرزوهایش به من نگفت. هر باری با من تماس می‌گرفت گریه می‌کرد. می‌گفت که زندگی دیگر برایش مفهومی ندارد. ازش می‌پرسیدم که چرا این‌طور می‌گوید؟ می‌گفت مادر ندارم. پدری دارم که هیچ وقتی از من نپرسید که حالم چطور است؟ و از همه دردناک‌تر خیلی تنها هستم. می‌گفت از ایران متنفر شده‌ام. از برخورد ایرانی‌ها با مهاجرین. دوست ندارم به مکتب بروم. دیگر هیچ آرزویی ندارم. و بارها گفت: ای کاش دختر نبودم. صدها بار گفتم این‌طور نگو. تو باید موفق شوی. تو می‌توانی اما فکر کنم حرف‌هایم دیگر برایش مفهومی نداشت. پنجه خونین زندگی و ناامیدی بروجودش خانه کرده بود. در حرف‌زدن و نگاه و لخند عاریتی‌اش پیدا بود. روز جمعه بود بعدازظهر حوالی ساعت دوبجه از تلگرام برایش عکس‌های از خودم فرستادم. جواب داد و گفت که همه عکس‌هایت قشنگ اند. ۲:۲۳ آخرین بازدیدش شد. شب یکی از دوستانم برایم پیام داد که نغمه خودکشی کرد. هنوزم که هنوز است نمی‌توانم باور کنم که  نغمه خودکشی کرده است و دیگر در این دنیا نیست... .  من با نغمه آرزو و رویا ساخته بودیم. برایش وعده داده بودم که روزی به ایران خواهم آمد و او را ملاقات خواهم کرد. اما انگار ملاقات من و او به آخرت ماند. بعدها با دوستانش که در ایران با او دوست بود حرف زدم. دوستش گفت که نغمه با چادر خودش را در چهار دیواری نزدیک خانه‌شان ساعت دو ونیم حلق آویز کرده است. گفت: آخرین پیام به مرد بوده که چنین نوشته بوده: تو آبروی مره با خاک یکسان کردی. مه خود را از بین می‌برم. مه هیچ کاری نکردم که تو ای کار ره در حقم انجام دادی. در پایانش نوشت: این است روز زن افغانستانی که کس نمی‌بینند و رسانه‌ها از نمی‌گویند. به نظر شما آن مرد چه کرده است که آبروی نغمه را برده است؟ او را به خاگ یکسان کرده است؟

تقریبا چند دقیقه‌ای به فکر عمیق فرو رفتم. با خودم فکر کردم واقعا زن بودن مخصوصا در این جغرافیا یعنی چه؟ واقعا زن افغانستانی روز می‌خواهد؟ تجلیل می‌خواهد؟ نه! زن افغانستانی مهر می‌خواهد. محبت می‌خواهد. او نیاز دارد به شانه‌ای مردانه‌ای که دوش به دوشش حرکت کند.  به محبت مردانه‌ای که درکش کند نه دردش دهد. به احساسی که دنیای لطیف زنانه‌اش را لمس کرده و درک کند. نه به دستان هولناک و غضبناک که محکم‌تر به زمین کوبد. فقط زن افغانستانی می‌داند تبعیض واقعی یعنی چه؟ زمانیکه می‌بیند برادرش می‌تواند مکتب برود، درس بخواند، طوری که می‌خواهد بگردد و زندگی کند. او نمی‌تواند. وقتی می‌پرسد چرا؟  جواب واضح است چون دختر است. آن هم در جامعه‌ای مردسالارانه‌ای که مردانش زنان را به مثابه یک مال می‌شمارند. همان مردانی که آن‌ها را ناقص‌العقل می‌نامند. حتی فکر هم نمی‌کنند که خودشان در دامان همان ناقص‌العقل که حالا از به زبان آوردن نامش هم ننگ دارند، پرورش یافته و بزرگ شدند.

زن‌ بودن برای من، مفهومی مبارزه‌کردن دارد. از کودکی تا امروز برای بدست‌آوردن یک قرص نان و خوشحالی پدرم تن به میده‌کردن بادام و قالین بافتن دادم.  من یک دخترم اما بیشتر از یک مرد برای خانواده‌ام تلاش کردم. تا وقتی که در وطن بودم قالین، بادام و خیاطی و زمانی‌که مهاجر شدم کارخانه لیوان‌سازی زندگی خودم و خانواده‌ام را نجات داد. اما بیشتر مواقع فکر می‌کنم کارکردنم خانواده‌ام را نجات نداد بلکه من قوی بودم که هیچ وقتی دست از تلاش بر نداشتم. به گفته پدرم من مردی هستم در قالب یک زن. امروز، روز زن است. من در ایران مهاجر هستم و در یک دفتر ایرانی‌ها صفاکاری می‌کنم. کاری که برایم خیلی سخت است. بخصوص وقت دیگران من تماشا می‌کند و لبخند می‌زند. دور از وطن، دور از مکتب و مشق و دور از دوستانم. باید به مبارزه‌ام به عنوان یک زن ادامه دهم تا روزی که موفق شوم.

در حال پیروزشدن بودیم. دختر و پسر در حال مبارزه با طالبان. سلاح در دستم خراب شد. می‌خواستم داخل ساختمان شوم تا سلاحی داشته باشم. اما در مقابل من گروهی از دختران و آن جلوتر گروهی از طالبان بودند. نمی‌توانستیم پایین برویم. من راه دیگری را ترجیح دادم. از دختران هم خواستم مرا تعقیب کنند. اما وقتی پایین شدم آن‌ها در پشت سرم نبودند. ناگهان متوجه شدم که یکی از افراد طالبان سوار بر وسیله نقلیه‌اش در حال آمدن به طرف من است. ناچار داخل یک ساختمان شدم. دوان دوان به طرف بالا رفتم. نمی‌دانم چند پله یا طبقه بدون خستگی بالا رفتم. در یکی از طبقه‌ها در حال گفتن این متن با خودم بودم: خدایا! نمی‌خواهم الان و در این لحظه بمیرم. من اهدافی دارم که هنوز به آن‌ها نرسیده‌ام. خدایا! چه کار کنم؟ در همان طبقه ایستادم. شنیدم آن طالب می‌گفت: اگر این یکی را به چنگ آورم، این مبلغ را به دست خواهم آورد. در حالیکه منتظر آمدنش بودم و نفس نفس می‌زدم، از خواب بیدار شدم. نمی‌توانستم راحت نفس بکشم. انگار مایل‌ها را دویده باشم. با خود گفتم خدایا شکرت که خواب بود! هر چند بارها این تکرار شده است. می‌دانم تنها من نیستم که همچین تجربه‌هایی داشتم. این است روز زن افغانستانی. کابوس همیشگی!