اقتصاد صنایع دستی متأثر از رکود گردشگری و تورم

با توجه به قابلیت‌های این رشته، فرصت‌های زیادی وجود دارد: فعالیت در کارگاه‌ها و کارخانه‌های متناسب با تخصصی که در این رشته دارند، فعالیت در شرکت‌های تبلیغاتی، به‌عنوان طراح در کارخانه‌ها و شرکت‌های مرتبط با این رشته، پروژه‌های زیباسازی شهرداری و همکاری با معماران و طراحان دکوراسیون داخلی از جمله جاهایی است که همیشه به یک فارغ‌التحصیل صنایع‌دستی نیازمند هستند.

 بعد از کرونا و کشته‌شدن ژینا امینی، کُلا داستان تولید و بازار صنایع‌دستی به شکل عجیبی عوض شد. به طور مثال، بازار کار ما در یزد وابسته به گردشگر است و با نبود گردشگر، یکی‌یکی کارگاه‌ها ضعیف و کم‌کم تعطیل شدند. الان هم با این تورم و گرانی هیچ لزومی ندارد کسی بیاید و صنایع‌دستی بخرد، آن‌هم وقتی همه ما، محتاج نان شب هستیم.

صنایع‌دستی رشته‌ای است که از همه طرف ضربه می‌خورد؛ رشته جورکشی است. از اسم‌ورسم آن گرفته که عنوان مناسبی ندارد و همیشه بد تفسیر و تعبیر می‌شود تا نگاه غلطی که مردم به این رشته دارند. این‌ مسائل روی کارآمدی این رشته تاثیر گذشته است. صنایع‌دستی چکیده هنرهای ملی و اصلی‌ترین نوعِ هنرهای کاربردی هر کشور به شمار می‌آید. ولی به اشتباه هم در کارکرد، هم تلقی، معنای یک کاردستی به خود گرفته است. حتا کسانی که کاردستی کار می‌کنند، آن را صنایع‌دستی می‌نامند. صنایع‌دستی کار ریشه‌داری است که با تکنیک و فرم ارائه، تاریخ و زمینه پیدایش و حوزه‌های رواج و بازار اقتصادی‌اش هم‌عرضی مناسبی دارد و اگر الان در زوال هستیم، خیلی از فاکتورهای اصلی از دست رفته است. معنای صنایع دستی دگرگون شده دیدِ مبنایی از این رشته گرفته شده است.

به همین دلیل که اکثرا به طور اتفاقی وارد این رشته می‌شوند، خروجی‌های آن از نظر کیفیت پایین است و همین موجب می‌شود که از نظر اقتصادی نیز یک فارغ‌التحصیل صنایع‌دستی با مشکلات بسیاری در ادامه مسیر دست‌وپنجه نرم کند. من شخصا می‌خواستم وارد رشته مرمتِ ابینه تاریخی شوم که انتخاب اولم بود، اما خب انتخاب دومم که صنایع‌دستی بود قبول شدم. در صنایع‌دستی تا ترم ششم، انواع هنرهای سنتی و دستی را می‌گذرانی، مثل شیشه‌گری، سفال‌گری، نجاری و درودگری، بافت پارچه، گلیم، فرش و گبه، فلزکاری، حجم و سنگ و سرامیک و... و از ترم هفت یکی از این رشته‌ها را به صورت تخصصی انتخاب می‌کنی. من سفال‌گری را انتخاب کردم و تا امروز هم در آن مشغول هستم.

کار فرهنگی‌ کردن در ایران، در هر حوزه‌ای به ویژه صنایع‌دستی، برای هر هنرمندی زندگیِ سختی دربرخواهد داشت. اگر بخواهی در کار صنایع‌دستی موفق باشی باید از همان سال‌های اولیه دانشگاه به شکل عملی واردش شوی. گذشته از این‌که در بسیاری از رشته‌ها، یک فارغ‌التحصیل به خلا کاری برمی‌خورد، در این رشته، از همان ابتدا کلی فرصت به ما می‌دهد، هم از تجربه و کار هنری، هم مجالی برای تجربه‌کردن و کارآموزی تا درنهایت به بتوانی وارد بازار کار شوی.

در رشته من، سفال و سرامیک، که به‌نوعی منقرض شده، کار برای من بسیار سخت بود. برای شروع کار، از عکس‌های قدیمی استفاده می‌کردم و از روی آن‌ها مشق می‌کردم و به سختی طی چند سال، توانستم همه آن رنگ‌هایی که در تاریخ سفالگری ما وجود داشت، در کارهای خودم اعمال کنم، بدون اینکه از رنگ‌های معدنی و صنعتی استفاده کنم.

خودِ فرد باید در کارش درآمد ایجاد کند. از همان ابتدا، باید در آن رشته‌ای که سرآمد هستی، کارگاه بزنی: از ساختن ابزار و کوره تا شرایط اولیه و حداقلی برای کار. باید خودت دست به آچار باشی. هرچند امروزه شرایط کمی بهتر شده و بسیاری از این‌ها آماده است، اما نه با وضعیت اقتصادی کشور ما، که کسی پول بابت صنایع‌دستی نمی‌دهد؛ چراکه خانه‌های ما، پیش از درک و فهمِ امرِ زیباشناسانه، که با ذهن و روح و روان ما سرکار دارد، به نیازهای اولیه محتاج است.  

 از طریق این شغل دشوار می‌توان هزینه‌های یک زندگی معمولی را تأمین کرد. لازمه درآمدزایی شناخت بازار هدف، تولید محصول با کیفیت، چه از نظر فنی، چه از نظر ایده، نحوه ارائه محصول و البته پشتکار است. درآمدزاییِ ما بیشتر با ارائه آثار در اینستاگرام و تلگرام شروع شد، که اوایل خیلی کم و محدود بود، اما به مرور با فعالیت بیشتر در تولید و ارائه محصول بهتر و با کیفیت‌تر کار گسترده‌تر شد و مشتری‌های عمده بیشتری پیدا کردیم. این نکته را هم باید افزود که با توجه به بحران اقتصادی و تورم، این روند رو به نزول است.

درآمد ما در حال حاضرِ، به سختی جوابگوی هزینه‌های زندگی‌ست. میانگین درآمد ما بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومان در ماه است که با توجه به افزایش هزینه‌های سرسام‌آور تولید و کمبود امکانات و نبود حمایت از طرف ارگان‌های مربوطه، رو به کاهش گذاشته است. ما فقط می‌توانیم بیشتر کار کنیم با این امید که شاید از پسِ تورمِ افسارگسیخته بربیاییم که بعید می‌دانم.